Aποτυπωματα

Google και ηθική

Tης Μαριαννας Τζιαντζή

Πολλές συνομιλίες στα κινητά μας τηλέφωνα αφορούν το γεωγραφικό μας στίγμα. «Είμαι Κάτω Πατήσια (ή Ακράτα ή Λιανοκλάδι)», «κοντεύουμε», «θ' αργήσω, έχει μποτιλιάρισμα», «είμαι κομμωτήριο, αργεί το ντεκαπάζ», «φτάνουμε Πάρο, θα σε ξαναπάρω».

Σύντομα οι πληροφορίες αυτού του τύπου θα καταστούν περιττές, αφού μια νέα υπηρεσία, η Google Latitude, θα δείχνει στους φίλους και τους συγγενείς μας και σε όποιον εμείς επιλέξουμε το πού ακριβώς βρισκόμαστε. Αρκεί το πάτημα ενός κουμπιού στο κινητό μας (όχι σε όποιο και όποιο κινητό, αλλά σε BlackΒerry και πάνω) κι ευθύς η φωτογραφία μας θα εμφανίζεται στον χάρτη της Google. Ο μικρός είναι στο φροντιστήριο, ο μπαμπάς στο γραφείο, η γιαγιά στο τραπέζι της μπιρίμπας, όλα βαίνουν καλώς, όλα υπό έλεγχο.

Λέμε ότι η Ιστορία αναθεωρείται και ξαναγράφεται, όμως και οι μικρές μας ιστορίες ξαναγράφονται με διαφορετικό τρόπο. Και όχι μόνον αυτές της πραγματικής ζωής, αλλά και οι φανταστικές. Τα αστυνομικά μυθιστορήματα του 19ου και του 20ού αιώνα, από τη θαυμαστή «Φεγγαρόπετρα» του Κόλινς μέχρι τις σκοτεινές αφηγήσεις του Ελρόι, θα είχαν άλλη πλοκή αν τα θύματα ή οι δολοφόνοι ήξεραν από Google Latitude, αν το τεστ DNA έδειχνε ότι ο μπάτλερ ήταν ο νόθος γιος του λόρδου, αν το GPS φανέρωνε το κρησφύγετο του κλέφτη των κοσμημάτων. Τα άλλοθι, που με τόση επιμέλεια χιλιάδες φανταστικοί εγκληματίες έχουν χτίσει, θα έπρεπε να επανασχεδιαστούν, ενώ δεκάδες ιδιοφυείς ντετέκτιβ θα έμεναν άνεργοι εξαιτίας του ψηφιακού αναλφαβητισμού τους ή θα προσλάμβαναν έναν γοργοδάχτυλο βοηθό για την ηλεκτρονική λάντζα. Στοιχειώδες, αγαπητέ μου, Γουότσον, η εξήγηση βρίσκεται κάτω από τη μύτη σου, κάνε ένα κλικ με το ποντίκι και θα τη δεις.

Σήμερα, κάτω από το ψηφιακό φως, πολλές παλιές ταινίες αλλά και στίχοι τραγουδιών μοιάζουν να ανήκουν στην εποχή των σπηλαίων. Ταυτότητα στο Face Book θα έπρεπε να αποκτήσει ο εικονικός «Ο φίλος μου ο Λευτεράκης» ώστε να μας πείσει για την ύπαρξή του, ενώ δύσκολα μπορούμε να φανταστούμε έναν «Ζηλιαρόγατο» Βασίλη Λογοθετίδη να σκαλίζει το κινητό της Ιλιας Λιβυκού αναζητώντας τις εξερχόμενες και τις ληφθείσες κλήσεις. Οσο για τη ζωηρούλα την Αλεξάνδρα, «που έλεγε δεν ξέρει τι θα πει άντρας», θα ήταν πολύ δύσκολο να μας πείσει ότι «απ' το πρωί ξεκίνησε να πάει για τη μοδίστρα, που κάθεται σ' ένα στενό, κοντά στη Βαγγελίστρα». Ολο και κάποιος καλοθελητής θα τη φωτογράφιζε με το κινητό του «να βγαίνει χέρι χέρι μαζί με τον Χαράλαμπο από το Ρόζινκλερι». Η Ιστορία ξαναγράφεται, η μυθοπλασία ξαναπλάθεται.

Παράλληλα με την κρατική, τη διακρατική και την ιδιωτική επιχειρηματική παρακολούθηση και επιτήρηση, ανθεί και η διαπροσωπική, η οικογενειακή. Οι μπερμπάντηδες θα πρέπει να αφήσουν τη δικαιολογία περί επαγγελματικών γευμάτων και να ξενοικιάσουν τις ροζ φωλίτσες τους, όπως και οι μαθητές να ξεχάσουν το σκασιαρχείο ή την ψεύτικη υπόσχεση προς τους γονείς «δεν θα πάω στη διαδήλωση». Το «Πνεύμα και Ηθική» του Βασίλη Αυλωνίτη επανέρχεται για να συμβολίσει τη νέα ηθική τάξη πραγμάτων. Μόνο που μερικές φορές διαπιστώνουμε ότι όσο πιο πολλά ξέρουμε για τις διαδρομές και τις στάσεις των προσώπων που μας ενδιαφέρουν, τόσο πιο άγνωστοι είμαστε ο ένας για τον άλλον.

Όψεις

Σε βλέπω, όπου κι αν πας!

Του Peter Funt* / International Herald Tribune

«Δεν υπήρχε βέβαια τρόπος να μάθεις αν σε παρακολουθούσαν οποιαδήποτε δεδομένη στιγμή... Θα ήταν μάλιστα λογικό να υποθέσεις ότι παρακολουθούσαν τους πάντες όλη την ώρα».

Οι φράσεις αυτές από το «1984» του Τζορτζ Οργουελ φαντάζουν ιδιαίτερα προφητικές σήμερα. Πρόσφατα, η εταιρεία Google εγκαινίασε μια υπηρεσία, τη Latitude, η οποία επιτρέπει σε συναινούντες χρήστες να παρακολουθούν ο ένας τον άλλο εντοπίζοντας τα μέρη όπου βρίσκονται. Είναι το τελευταίο «κατασκοπευτικό» εργαλείο που λανσάρει η εταιρεία, ενώ το πιο αμφιλεγόμενο είναι το Street Views, η φωτογραφική υπηρεσία χαρτογράφησης.

Οταν δοκίμασα το Street Views πληκτρολογώντας τη διεύθυνσή μου, είδα με έκπληξη ότι με ένα μόνο «κλικ» μια πραγματικά οργουελιανή εικόνα εμφανίστηκε στην οθόνη: το σπίτι μου, το αυτοκίνητό μου, η εφημερίδα στο κατώφλι. Μπορούσα να ζουμάρω και να δω καθαρά το ανοιχτό παράθυρο στον δεύτερο όροφο και το λούκι της αποχέτευσης που οι δυνητικοί διαρρήκτες θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν για να φτάσουν στο παράθυρο όταν δεν θα ήταν κανένας στο σπίτι.

Η Google ασχολείται με το Street Views εδώ και δύο χρόνια. Τα ψηφιακά αποτελέσματα είναι εντυπωσιακά, αλλά απαιτούν έμμισθους οδηγούς, γνωστούς ως GeoImmersive Data Producers, που πηγαινοέρχονται συνεχώς στους δρόμους συλλέγοντας στοιχεία από κάμερες τοποθετημένες σε στέγες.

Η Βοστώνη ήταν μια από τις πρώτες πόλεις που «αιχμαλωτίστηκαν» από το Street Views. Οταν το σύστημα αυτό φτάνει σε μια κοινότητα, προκαλεί συνήθως έντονες συζητήσεις. Για μερικούς, είναι μια εξωφρενική επιδρομή στην προσωπική ζωή. Για άλλους, περιλαμβανομένης της διεύθυνσης του Google, είναι απλώς μια χρήσιμη -και εμπορικά αξιοποιήσιμη- καινοτομία της νέας τεχνολογίας.

Αφού απάντησε στους διαμαρτυρόμενους ότι το Street Views δεν δείχνει τίποτα παραπάνω από όσα μπορεί να δει κανείς κυκλοφορώντας σε δημόσιους δρόμους, η Google συμφώνησε να «θολώνει» τα αναγνωρίσιμα πρόσωπα και τις πινακίδες των αυτοκινήτων. Υποχωρώντας όμως σ' αυτό, η Google ανοίγει την πόρτα σε εκείνους που θα απαιτούσαν, π.χ., να «θολώνουν» και οι πόρτες, ή ακόμα και τα παράθυρα και τα λούκια αποχέτευσης.

Βέβαια, θα ήταν αφελές να υποθέσουμε πως ο Μεγάλος Αδελφός δεν επιδίδεται προ πολλού σε παρακολουθήσεις. Από τις φανερές τηλεοπτικές κάμερες στα μαγαζιά μέχρι τους εξωτικούς δορυφόρους παρακολούθησης που χρησιμοποιούνται από κρατικές αρχές, μας φωτογραφίζουν όλους πολύ πιο συχνά απ' όσο θα θέλαμε να πιστεύουμε.

Η ομοσπονδιακή κυβέρνηση έχει προειδοποιήσει την Google να μη φωτογραφίζει στρατιωτικές εγκαταστάσεις. Και υπάρχει και η κωμόπολη Νορθ Οουκς, στη Μινεζότα, που το δημοτικό της συμβούλιο επικοινώνησε με την εταιρεία και απαίτησε, εκ μέρους των 4.500 κατοίκων της, να σβηστούν όλες οι φωτογραφίες που είχαν ληφθεί εκεί. Υπάρχουν νόμοι που διαχωρίζουν τη δημόσια ιδιοκτησία από την ιδιωτική, τα δημόσια πρόσωπα από τους απλούς ιδιώτες, απαιτώντας διαφορετική μεταχείριση ως προς την έκθεσή τους στη δημοσιότητα. Ωστόσο, στο σύμπαν του Google αυτά τα σύνορα γίνονται θολά.

Τι θα γινόταν αν στάθμευα ένα τηλεοπτικό συνεργείο σε δημόσιο δρόμο έξω από το σπίτι σας και επί πολλές εβδομάδες κινηματογραφούσα κάθε σας κίνηση; Και πώς θα σας φαινόταν αν ξεχώριζα τις πιο αστείες στιγμές -όταν π.χ. πατήσατε το παρτέρι με τις τουλίπες προσπαθώντας να παρκάρετε ή όταν γλιστρήσατε κυνηγώντας τη γάτα του γείτονα- και κατόπιν μετέδιδα τηλεοπτικά το φιλμ χωρίς την άδειά σας (σε αντίθεση με την Candid Camera, το σόου που επινόησε ο Αλεν Φαντ, ο πατέρας μου, το 1948);

Τι θα γινόταν αν κάποιος ξεχώριζε ανάμεσα σε χιλιάδες φωτογραφίες του Street Views τα σπίτια που χρειάζονται επισκευές και πουλούσε μετά τα δεδομένα αυτά σε μια οικοδομική εταιρεία;

Με κάθε τεχνολογική καινοτομία, μερικοί νόμοι χρειάζονται επανεξέταση. Το ίδιο και ο τρόπος που προσδιορίζουμε την ιδιωτική μας ζωή. Οπως ο πατέρας μου, έχω περάσει πολλά χρόνια της ζωής μου φωτογραφίζοντας ανυποψίαστους ανθρώπους. Και μπορώ να πω ότι οι τελευταίες εξελίξεις με ανησυχούν. Είναι άλλο να έχεις μία και μοναδική σύντομη συνάντηση με μια κρυμμένη κάμερα. Και είναι άλλο, όπως είπε ο Οργουελ, «να σκέφτεσαι ότι κάθε ήχος που κάνεις ακούγεται και κάθε κίνησή σου καταγράφεται».

* Ο κ. Πίτερ Φαντ είναι συγγραφέας και τηλεοπτικός παρουσιαστής.