ΠΡΟΛΗΨΗ KAI ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΗΣ ΣΧΟΛΙΚΗΣ ΑΤΑΞΙΑΣ
ΕΙΣΗΓΗΣΗ ΣΕ ΗΜΕΡΙΔΑ ΣΤΟ ΠΟΛΥΚΕΝΤΡΟ ΣΗΤΕΙΑΣ 21- 12- 2005.
Απόστολος Τζιφάς
Διευθυντής 1ου Γυμν. Σητείας
Αξιότιμοι κύριοι όλων των αξιωμάτων, αγαπητοί συνάδελφοι και αγαπητοί γονείς.
Ο κ. Πολυζωάκης με τον αδρό και εμπεριστατωμένο λόγο του μας διέγραψε το πλαίσιο της παραβατικότητας σε ένα σύγχρονο δημοκρατικό και φιλελεύθερο σχολείο.
Εμείς προσθέτουμε ότι σε ένα τέτοιο σχολείο καθοριστικό ρόλο-- δυστυχώς ή ευτυχώς --παίζει ο εκπαιδευτικός. Αυτό συνάγεται μέσα από τις έρευνες και τις απόψεις των ειδικών.
Το 1992 σε συνέδριο της ΟΛΜΕ στη Θεσσαλονίκη άκουσα το διάσημο καθηγητή της Αγωγής του πανεπιστημίου των Παρισίων Μπερνάρντ Σαρλώ να υποστηρίζει: « επειδή το σχολείο έχει εκδημοκρατιστεί, γίνεται όλο και πιο δύσκολο για μας, τους εκπαιδευτικούς να εργαζόμαστε σ΄αυτό. Το να είσαι εκπαιδευτικός σημαίνει να ξέρεις να χειρίζεσαι την ανομοιομορφία». Και σημειώνει ακόμη: « ασκούμε ένα επάγγελμα που δεν είναι πια και δε θα είναι στο μέλλον ειρηνικό και παράλληλα, ασκούμε ένα επάγγελμα που δέχεται όλο και περισσότερες κριτικές».
Το 1995 σε άλλο Συνέδριο στην Αθήνα ο καθηγητής Γιάννης Πανούσης διατύπωνε την άποψη: «Τη βία στο σχολείο ένα μπορεί να τη σταματήσει κλείνοντας το μέγα κενό της ελληνικής εκπαίδευσης: ο όρθιος, χαμογελαστός, συνεπής, ήπιος, πάντα νέος σε ιδέες και πάντα ανοιχτός στο διάλογο, στην επικοινωνία και στις προκλήσεις των καιρών, Έλληνας εκπαιδευτικός».
Δυστυχώς, αγαπητοί συνάδελφοι εκπαιδευτικοί « σύσσωμη» η ελληνική κοινωνία-- και όχι μόνο αυτή-- περιμένει από εμάς πολλά, χωρίς ωστόσο να μας δίνει τα εφόδια που χρειαζόμαστε και χωρίς να στέκεται δίπλα μας στο δύσκολο έργο μας.
Ζούμε σε μία εποχή των μεγάλων αντιφάσεων σε λόγια και σε έργα. Δουλεύουμε σε ένα σχολείο, το οποίο αν δεν είναι νεκρό, αντιμετωπίζει κρίση σε παγκόσμιο επίπεδο.
Η Βία και η παραβατικότητα είναι θεμελιώδη ζητήματα της εκπαίδευσης. Τα θεωρητικά ζητήματα που προκύπτουν πολλά και άλυτα. Δεν είναι αντικείμενο της εισήγησής μας η διερεύνηση όλων αυτών των θεωρητικών ζητημάτων. Για παράδειγμα: Τι γεννά τη βία στο σχολείο; Το σχολείο γεννά τη βία ή αναπαράγει τη βία της κοινωνίας;
Εμείς στοχεύουμε να διερευνήσουμε και να εξετάσουμε τεχνοκρατικά τις προϋποθέσεις και τους τρόπους για να αντιμετωπίσουμε εμείς και οι γονείς- οι άμεσα ενδιαφερόμενοι- το πρόβλημα αυτό.
Η πολύχρονη διαδρομή μας στην εκπαίδευση, η ενασχόλησή μας σε θέματα εκπαιδευτικά, επιστημονικά και παιδαγωγικά, μας « νομιμοποιεί» να εισηγηθούμε το θέμα της μαθητικής αταξίας με σκοπό όλοι μας να προβληματιστούμε και να την αντιμετωπίσουμε όσο καλύτερα μπορούμε.
Θεωρούμε και εμείς εκ προοιμίου θετική και γόνιμη τη σημερινή εκδήλωση.
Τα προβλήματα της εκπαίδευσης και των μαθητών μας, δε λύνονται με ευχολόγια, με νουθεσίες και με κατασταλτικά μέτρα. Χρειάζεται η ενημέρωση, η επιστημονική προσέγγιση και η θέληση όλων μας να ασχοληθούμε σοβαρά με την πρόληψη και την αντιμετώπιση αυτών των προβλημάτων.
Η εισήγησή μας από μία πρώτη ανάγνωση του τίτλου της, φαίνεται ότι απευθύνεται μόνο στους εκπαιδευτικούς.
Ωστόσο, η αντιμετώπιση της σχολικής αταξίας, δεν είναι μόνο υπόθεση των εκπαιδευτικών, αλλά και των γονιών.
Όσο πληρέστερα είναι ενημερωμένος και ο γονιός, τόσο καλύτερα αντιμετωπίζονται τα προβλήματα της απειθαρχίας και της παραβατικότητας των μαθητών μας.
Δε θα πρέπει, επίσης, να μας διαφεύγει το γεγονός πως οποιαδήποτε προσπάθεια του σχολείου θα είναι αναποτελεσματική, αν το πρόβλημα της παραβατικής συμπεριφοράς συρρικνωθεί σε σχολικό πρόβλημα και δε γίνεται αντιληπτό ως πρόβλημα στο οποίο εμπλέκεται η κοινωνία ολόκληρη. Σε αντίθετη περίπτωση, το μόνο που θα επιτευχθεί είναι η επιβάρυνσή μας με επιπλέον αντικείμενα και ευθύνες και ο αφορισμός τους, όταν το πρόβλημα δε θα σημειώσει βελτίωση.
Η ολόπλευρη ανάπτυξη του μαθητή, που επιδιώκει η εκπαίδευση, επιβάλλει στο σχολείο να ασχοληθεί εκτός από το γνωστικό και με τον ηθικό τομέα του.
Eίναι εύκολο στο μαθησιακό τομέα να βάζουμε μικρούς ή μεγάλους στόχους, αλλά και δύσκολο να τους πετυχαίνουμε πάντοτε. Στο χώρο, ωστόσο, του παιδαγωγικού και του ηθικο- συναισθηματικού τομέα πιστεύουμε ότι υπάρχουν μεγάλα περιθώρια σημαντικών βελτιώσεων.
Παρά τις όποιες διαφοροποιήσεις για το περιεχόμενο της ηθικής διαπαιδαγώγησης, σε επίπεδο αρχής, γονείς, εκπαιδευτικοί, πολιτικοί και κοινωνικοί αναλυτές συμφωνούν για την προτεραιότητα που πρέπει να έχει η ηθική διαπαιδαγώγηση στην κοινωνία μας, η οποία εξελίσσεται σε πολυπολιτισμική με έντονα τα προβλήματα της βίας, των ναρκωτικών και των οικολογικών προβλημάτων.
Μάλιστα είναι αξιοσημείωτη η έρευνα του Ματσαγγούρα σύμφωνα με την οποία το 78% των γονέων συμπεριλαμβάνουν την ηθική εκπαίδευση μεταξύ των τεσσάρων πρώτων επιδιώξεων της εκπαίδευσης και μάλιστα οι εκπαιδευτικοί την τοποθετούν ως τρίτη κατά σειρά επιδίωξη μετά την ανάπτυξη της κριτικής σκέψης και την παροχή γνώσεων.
Ιδιαίτερα σε περιόδους κοινωνικής κρίσης, όπως αυτή που ζούμε σήμερα με εκδηλώσεις αντικοινωνικής συμπεριφοράς, επιβάλλεται η σοβαρή ενασχόληση όλων μας με τη συμπεριφορά των μαθητών μας.
ΓΕΝΙΚΑ
Το πρόβλημα της πειθαρχίας- των ποινών- και της παραβατικής συμπεριφοράς είναι ένα μεγάλο κεφάλαιο στη σύγχρονη παιδαγωγική και από τα πιο δύσκολα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε, οι εκπαιδευτικοί. Στην καθημερινή εκπαιδευτική πράξη προκύπτουν δεκάδες προβλήματα συμπεριφοράς, όπως: βία, απειθαρχία, εξύβριση, ανυπακοή κ.ά.
Αυτά τα προβλήματα τα τελευταία χρόνια μεγαλώνουν και απαιτούν από όλους τους φορείς της εκπαίδευσης, πιο πολύ από εμάς τους εκπαιδευτικούς, εξειδικευμένη γνώση και αντιμετώπιση.
Ερευνητικά δεδομένα εμφανίζουν την Ελλάδα μαζί με άλλες χώρες, τη Ρωσία, τη Βραζιλία και την Ισπανία να αντιμετωπίζουν τα περισσότερα κρούσματα προβληματικής συμπεριφοράς των μαθητών. Η προβληματική συμπεριφορά των μαθητών στο σχολείο συνδέεται με χαμηλή σχολική επίδοση και κακή προσαρμογή στην κοινωνία.
Σύμφωνα με έρευνες, το 5% των μαθητών παρουσιάζουν προβλήματα. Το 7,1% είναι επιθετικοί στους συμμαθητές τους. Και το 3,8% είναι πολύ επιθετικοί στους εκπαιδευτικούς. Η βία εκδηλώνεται: 38,9 % στην αυλή του σχολείου, 20 % στην τάξη, 9, 6% στο διάδρομο και 31, 6 % έξω από το σχολείο.
Στην Αμερική- σύμφωνα με τελευταία έρευνα τα θύματα της βίας είναι 18200 μαθητές και 5200 εκπαιδευτικοί. Είναι, επίσης, αξιοσημείωτο το ερευνητικό δεδομένο ότι το 50% που εκδηλώνουν βία , εγκαταλείπουν το σχολείο.
Το σχολείο είναι θεσμός αγωγής και κοινωνικοποίησης των μαθητών με κανόνες που ρυθμίζουν την πειθαρχία και τις ποινές. Όμως, καθοριστικό ρόλο παίζουμε εμείς οι εκπαιδευτικοί. Καλούμαστε, δυστυχώς, να παίξουμε το ρόλο του ειδικού, του παιδαγωγού και του εκπαιδευτικού με νομοθετικές και δικαστικές εξουσίες.
Αποτέλεσμα της ανεπαρκούς κατάρτισή μας στην σχολική πειθαρχία είναι να την αντιμετωπίζουμε με βάση την κοινή λογική, την κρατούσα διδακτική κουλτούρα και την προσωπική μας εμπειρία.
Α. ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΜΑΘΗΤΙΚΗ ΑΤΑΞΙΑ
Με τον όρο τάξη εκφράζουμε μια γενικευμένη πειθαρχία στην τάξη. Με άλλα λόγια το ωρολόγιο πρόγραμμα, οι κανονισμοί συμπεριφοράς και η ακολουθία των εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων αποτελούν χαρακτηριστικές περιπτώσεις έκφρασης της τάξης. Αντίθετα, η απόκλιση από τον κανόνα της αναμενόμενης από τους μαθητές τάξης αποτελεί έκφραση αταξίας ή απειθαρχίας. Η λέξη αταξία χρησιμοποιείται από μας περισσότερο και λιγότερο από την επιστήμη της παιδαγωγικής. Τα συνώνυμα της
αταξίας είναι πολλά, όπως παραβατικότητα. Προτιμούμε τον όρο αταξία και όχι παραβατικότητα, γιατί είναι ευρύτερος και περιλαμβάνει την αναίρεση της εκπαιδευτικής λειτουργίας. Άλλωστε ο όρος παραβατικότητα χρησιμοποιείται περισσότερο από τους νομικούς και τους κοινωνιολόγους.
Όμως, ο χαρακτηρισμός μιας συμπεριφοράς ως άτακτης και προβληματικής είναι σχετικός. Και αυτό γιατί η αξιολόγηση μιας τέτοιας συμπεριφοράς εξαρτάται από τη στάση μας. Δηλαδή, για μερικούς από μας, τους εκπαιδευτικούς, μια τέτοια συμπεριφορά, όπως επισημαίνει η καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Κρήτης Πόπη Πηγιάκη, είναι προβληματική, για άλλους μη ανησυχητικά προβληματική και τέλος μπορεί να χαρακτηριστεί - πιο σπάνια-και ως φυσιολογική.
Β. ΠΩΣ ΕΚΔΗΛΩΝΕΤΑΙ Η ΜΑΘΗΤΙΚΗ ΑΤΑΞΙΑ
Μορφές συμπεριφοράς που δηλώνουν « απροσεξία» στο μάθημα, « αντίδραση» προς τα διδασκόμενα και σε μας, « υπερκινητικότητα», « επιθετικότητα»,» «εριστικότητα» και βιαιοπραγία προς τους συμμαθητές, «βανδαλισμοί» κ.ά. φανερώνουν τη μαθητική αταξία, η οποία πολλές φορές δεν περιορίζεται στην τάξη, αλλά επεκτείνεται και στον ευρύτερο σχολικό χώρο.
Δύο είναι οι κατηγορίες προβλημάτων στην τάξη:
v Προβλήματα σχετικά με το μάθημα:---- οι άτακτοι μαθητές εμποδίζουν την ομαλή λειτουργία της τάξης.
1. ο μαθητής « χαζεύει». Δεν προσέχει.
2. δεν αρχίζει και δεν ολοκληρώνει τις ασκήσεις του βιβλίου.
3. δεν ακολουθεί τις οδηγίες μας και του βιβλίου.
4. δεν ετοιμάζει τις εργασίες που του αναθέτουμε στο σπίτι.
5. δεν φέρνει μαζί του βιβλία, τετράδια και λοιπό υλικό.
v Προβλήματα συμπεριφοράς μέσα στην τάξη:
1. δε ζητάει το λόγο, αλλά « πετάγεται».
2. μιλάει με τους διπλανούς του.
3. ενοχλεί τους διπλανούς του και κάνει φασαρία.
4. διακόπτει άλλους όταν ομιλούν.
5. παριστάνει το γελωτοποιό.
6. πετάει μικροαντικείμενα.
7. έρχεται καθυστερημένα στην τάξη.
8. χρησιμοποιεί εριστική, υβριστική ή απειλητική γλώσσα κατά την επικοινωνία με εμάς και τους συμμαθητές του.
9. αντιγράφει στις εξετάσεις.
10. Δε συνεργάζεται στα πλαίσια των ομάδων.
11. απουσιάζει αδικαιολόγητα( « σκασιαρχείο»).
Στις κατηγορίες που αναφέρθηκαν θα πρέπει να προσθέσουμε και τα προβλήματα ομαδικής απειθαρχίας ή αταξίας. Λόγου χάρη η απειθαρχία κρίνεται και στα τμήματα. Λέμε. ότι το Γ2 παρουσιάζει προβλήματα. Συνοπτικά είναι αυτά: υψηλό επίπεδο θορύβου, απροθυμία συλλογικής εργασίας, επιθετικότητα, αυξημένο αριθμό διενεκτικότητας, τάση απροσανατολισμού από το μάθημα κ.ά.
Δυστυχώς, τις περισσότερες φορές τα προβλήματα του απείθαρχου μαθητή συνεχίζονται και κλιμακώνονται στο σχολικό χώρο ( έχουμε προβλήματα σχολικού ήθους). Για παράδειγμα: σωματικές επιθέσεις, ψεύδη, κλοπή, σεξουαλικές παρενοχλήσεις, κάπνισμα, απρεπή αμφίεση και κόμμωση, βανδαλισμοί, καταστροφές κ.ά.
Όσον αφορά την κόμμωση και την εμφάνιση δεν επιδιώκουμε ομοιομορφία, αλλά ούτε και προκλητική εμφάνιση. Σύμφωνα με τα Π.Δ. 292 και 293 προβλέπονται: « ευπρέπεια και η απλότητα στην εμφάνιση πρέπει να χαρακτηρίζουν τους μαθητές».
Και « η εμφάνιση των μαθητών να μην είναι σε δυσαρμονία με το σχολικό περιβάλλον».
Σε τελική ανάλυση τα κριτήρια της δυσαρμονίας μπορούν να καθοριστούν από το σύλλογο των διδασκόντων σε συνεργασία με τους γονείς και τους μαθητές. Επαναλαμβάνουμε ότι οι μαθητές θέλουν κανόνες και πρότυπα. Τότε μόνο συμμορφώνονται.
Παρενθετικά. αναφέρουμε το πρόβλημα της χρήσης των κινητών τηλεφώνων, τα οποία πολύ σωστά το Υπουργείο Παιδείας έχει απαγορεύσει στο σχολείο( ΥΠΕΠΘ Γ2/9827/30.1.03 και Γ2/4696/10-9-01).
Ωστόσο, η χρήση τους σιωπηρά επιτρέπεται με αποτέλεσμα να παρεμποδίζεται η εκπαιδευτική διαδικασία Σύμφωνα με πανελλήνια έρευνα που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Σύγχρονη Εκπαίδευση», τχ. 134, σσ. 44-55, 2004. « Έρευνα για τη χρήση των κινητών τηλεφώνων στα Ελληνικά Σχολεία», του Φώτη Λαζαρίνη, το κινητό τηλέφωνο χρησιμοποιείται ως ηλεκτρονικό παιχνίδι, ακόμη και κατά τη διάρκεια του μαθήματος. Για μας τα κινητά τηλέφωνα συνιστούν σοβαρό πρόβλημα με δύο σημαντικές παραμέτρους : παρεμπόδιση της διδακτικής διαδικασίας (:αρκετός χρόνος , λόγου χάρη- από τον καθορισμένο χάνεται στις εξετάσεις μέχρι οι μαθητές να κλείσουν και να παραδώσουν τα κινητά) και πρόβλημα πειθαρχίας ( παιχνίδι - μειωμένη προσοχή στο μάθημα). Οι σύλλογοι των καθηγητών και οι σύλλογοι των γονέων θα πρέπει να δουν τη σοβαρότητα του θέματος και να πάρουν τις ανάλογες και σωστές αποφάσεις.
Στο πρόσφατο παρελθόν μέσα από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης έγιναν γνωστές οι προθέσεις του νομάρχη θεσσαλονίκης Παναγιώτη Ψωμιάδη να προτείνει απαγόρευση ή περιορισμό των κινητών τηλεφώνων στα σχολεία μετά από αιτήματα συλλόγων καθηγητών και συλλόγων γονέων σχολείων της Θεσσαλονίκης.
Αλλά και το πρόβλημα των καταλήψεων των σχολείων χρήζει διερεύνησης .
Πολλές φορές εμείς οι εκπαιδευτικοί , αλλά και οι γονείς βρισκόμαστε μετέωροι μεταξύ των αντιφάσεων και των συγκρούσεων του κοινωνικού γίγνεσθαι και αυτό διαπιστώνεται τόσο όταν προσπαθούμε να ανιχνεύσουμε το ρόλο μας σε σχέση με τη βία που αναπτύσσεται στο σχολικό χώρο ιδιαίτερα και όχι μόνο, αλλά και σε σχέση με τα φαινόμενα απειθαρχίας που παρατηρούνται σ΄ αυτόν.
Είναι δύσκολο να αναφερθούμε σφαιρικά στο φαινόμενο των καταλήψεων. Παραπέμπουμε στη θαυμάσια εργασία στο περιοδικό « Σύγχρονη Εκπαίδευση» του Θανάση Γκότοβου, καθηγητή του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων για μία σφαιρική θεώρηση των καταλήψεων. Άλλωστε μας ενδιαφέρει η κατάληψη στην εισήγησή μας ως παραβατική συμπεριφορά και τέτοια είναι, όπως η πρόσφατη « κατάληψη» των δύο γυμνασίων της πόλης μας.
Τα ερμηνευτικά εργαλεία ορισμένων, οι οποίοι μιλούν για επαναστατικότητα των νέων, δίκαια αιτήματα κ.ά. είναι ανεπαρκή και μοιάζουν μάλλον με ευσεβή πόθο.
Τα δικά μας εργαλεία ανάλυσης είναι αυτά των ψυχολόγων και των εγκληματολόγων, όπως του πρώην πρύτανη Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης και σήμερα γνωστού καθηγητή στο πανεπιστήμιο της Αθήνας Γιάννη Πανούση.
Εξηγούμαι: Θα αναφέρουμε παρακάτω δύο βασικές αιτίες της μαθητικής αταξίας, τη θεωρία της ελλειμματικότητας και της μη ικανοποίησης των αναγκών. Αν διευρύνουμε τις θεωρίες αυτές οι καταλήψεις της τελευταίας γενιάς ή όπως έχουν ονομαστεί « του Ζαμπόν», δείχνουν ότι δεν είναι τίποτα άλλο παρά μια μορφή αυτονόμησης, πέρασμα στην αντικοινωνική πράξη με στόχο να αναγνωριστεί η ταυτότητά των « καταληψιών» από τρίτους.
Οι μαθητές που συμμετέχουν σε μία αν θέλετε παραβατική ενέργεια, όπως η κατάληψη, προσπαθούν να ενταχθούν σε μία ομάδα έχοντας το δικαιολογημένο ή αδικαιολόγητο συναίσθημα ότι τους έχει απορρίψει η μεγάλη ομάδα της κοινωνίας, του σχολείου και αναζητούν μια άλλη ομάδα με την οποία θα βρουν την ταυτότητά τους.
Άραγε είναι τυχαία ορισμένα τετράστιχα « καταληψιών» που διαβάσαμε σε τοίχους των σχολείων μας. Δείγμα γραφής:
« Κι όποιος νομίζει
να έρθει και να με βλάψει
θα βγάλω το σιδερικό
και η μάνα του θα κλάψει».
Ευτυχώς, η «κατάληψη» « έληξε» χωρίς θύματα.
Οι καταλήψεις θα επαναλαμβάνονται άλλοτε με μεγαλύτερη και άλλοτε με μικρότερη ένταση. Ο ανοιχτός διάλογος, η ύπαρξη κανόνων συμπεριφοράς, το « αυστηρό» σχολείο», η ψυχοπαιδαγωγική
αντιμετώπιση των παραβατικών μαθητών κ.ά. ίσως είναι η καλύτερη συνταγή για την αποτροπή τέτοιων φαινομένων.
Γ. ΑΙΤΙΑ ΤΗΣ ΜΑΘΗΤΙΚΉΣ ΑΤΑΞΙΑΣ
Μπορούμε να πούμε ότι η βασική αιτία είναι η συνύπαρξη μέσα σε ένα σχολικό πλαίσιο στο οποίο είναι δύσκολη για όλους η επίτευξη των κοινών στόχων της διδασκαλίας.
Δύο είναι- επιγραμματικά- οι βασικές και σχετικές θεωρίες , τις οποίες και εμείς επιστημονικά αποδεχόμαστε και επιλέξαμε μεταξύ πολλών θεωριών να παρουσιάσουμε : Η θεωρία της ελλειμματικότητας και της μη ικανοποίησης των αναγκών.
Σύμφωνα με την πρώτη θεωρία η αταξία αποδίδεται στην αναπτυξιακή αδυναμία του παιδιού να οργανώσει και να εκφράσει αποτελεσματικότερα τη συμπεριφορά του.
Σε αυτήν την περίπτωση απαιτείται άμεση διδασκαλία, στήριξη και εμμονή, ώσπου να φτάσει ο μαθητής σε ικανοποιητικό επίπεδο συμπεριφοράς. Η θεωρία αυτή υπάρχει από τον 16ο αιώνα από το γνωστό παιδαγωγό Ντιρκέιμ και έχει αναφερθεί εκτενώς ο συντοπίτη μας Γιάννης Πυργιωτάκης. Για τη δεύτερη θεωρία το παιδί γεννιέται με πολλές δυνατότητες, αλλά, επειδή αυτές ευρίσκονται σε πορεία ανάπτυξης, έχουν ανάγκη από την κατάλληλη στήριξη, που δεν τη βρίσκει στο άμεσο περιβάλλον.
Σύμφωνα, λοιπόν, με αυτήν τη θεωρία η αταξία αποδίδεται στη μη ικανοποίηση βασικών αναγκών του μαθητή και αποτελεί μια μορφή διαμαρτυρίας, αλλά και μια ύστατη προσπάθειά του να ικανοποιήσει, με μη αποδεκτούς τρόπους, ανάγκες που δεν ικανοποιήθηκαν στην τάξη. Και στις δύο θεωρίες αναγνωρίζεται η αδυναμία του μαθητή να αναπτύξει αποτελεσματικότερες μορφές συμπεριφοράς. Οι δύο αυτές θεωρίες εξηγούν τις πρωτογενείς αιτίες της μαθητικής αταξίας.
Ωστόσο, γενικεύοντας , σημαντικά επιδρούν και οι εξής παράγοντες: παθολογικοί ( νευρολογικής φύσης- ατέλειες εγκεφάλου- υπερκινητικό σύνδρομο κ.ά), κοινωνικοί ( χάσμα γενεών με την έννοια της αμφισβήτησης των παραδοσιακών αξιών και του σχολείου. Το τελευταίο έρχεται στην Ελλάδα με κάποια καθυστέρηση και αντιστοιχεί στο αμερικάνικο we don' t need no education).
Θα πρέπει, ωστόσο, να σημειώσουμε κάποιους παράγοντες που ζούμε καθημερινά. Η νέα γενιά μεγαλώνει με τα πρότυπα βίας της τηλεόρασης, χωρίς οι γονείς να μπορούν να παρέμβουν λόγω χρόνου και άλλων αιτίων.
Φαίνεται ότι η τηλεόραση έχει εξαφανίσει την παιδική ηλικία, με την έννοια του ελέγχου της πληροφόρησης.
Σήμερα οι μαθητές μας βλέπουν ο,τιδήποτε, ακούν ο, τιδήποτε χωρίς μπιπ!!!., «ενστερνίζονται» «κοινωνικές αξίες» όπως η μοιχεία, όπως προβάλλεται στην εκπομπή κους- κους, η οποία σημειωτέον έχει πολλή υψηλή θεαματικότητα ---και «νομιμοποιούνται» να κάνουν ο.τιδήποτε χωρίς πολλές φορές να υφίστανται τις ανάλογες κυρώσεις. Αυτό έχει ως συνέπεια να εξαφανιστεί ( : να αμβλυνθεί) το αίσθημα της ντροπής που είναι απαραίτητο για να κρατάμε μακριά τη βία και την παραβατικότητα. Αλήθεια από πού να πιαστούν σήμερα τα παιδιά μας; Από την κοινωνία που βρίσκεται σε πλήρη παρακμή; Από την τηλεόραση που απαξιώνει τις αρετές του ανθρώπου; Από το εκπαιδευτικό σύστημα που δεν μπορεί να ικανοποιήσει τις βασικές ανάγκες του μαθητή;
Επίσης, η οικογένεια δε δίνει σήμερα την ανάλογη αγωγή, ώστε ο μαθητής να μην μπορεί να συνειδητοποιήσει το τι πρέπει να κάνει, πιο γλωσσικό κώδικα να μιλάει .
Σύμφωνα με το σχολικό παραπρόγραμμα κατά το Γιώργο Μαυρογιώργο, καθηγητή του πανεπιστημίου Ιωαννίνων, χρήζει έρευνας η γλώσσα των μαθητών. Λόγου χάρη οι μαθητές τείνουν να ξεχάσουν τα μικρά τους ονόματα. Δεν προσφωνούν οι περισσότεροι τους συμμαθητές τους με τα μικρά τους ονόματα, αλλά με τη λέξη που αρχίζει από μ.....
Θα σας εξηγήσει η κ. Χαρωνιτάκη ότι στα πλαίσια της οικογένειας το παιδί συγκροτεί τη βάση της προσωπικότητάς του( εμπειρίες-αντιγραφή τάσεων-κοινωνικές αξίες-πρότυπα συμπεριφοράς).
Επίσης, υπογραμμίζουμε την άποψη που εκφράστηκε από τον Herbert, στο βιβλίο του Ψυχολογικά προβλήματα εφηβικής ηλικίας: « οι μαθητές με διαταρακτική συμπεριφορά στο σχολείο έχουν συνήθως χαμηλή επίδοση, χαμηλό δείκτη νοημοσύνης και το σκάνε συχνά από αυτό.
Προέρχονται αυτοί κατά κανόνα από γονείς ασυνεπείς στη διαπαιδαγώγηση των παιδιών τους, δεν έχουν καλή συνεργασία μαζί τους, είναι τιμωρητικοί, αδιάφοροι ή απορριπτικοί προς τα παιδιά τους, τηρούν προς αυτά ψυχρή στάση και ασκούν χαλαρή και ασταθή επίβλεψη. Και για αυτό το θέμα ως ψυχολόγος η κ. Χαρωνιτάκη μπορεί να αναφερθεί εκτενέστερα.
Άρα αν ο μαθητής ζήσει σε περιβάλλον ακατάλληλο, αναπτύσσει αντικοινωνική συμπεριφορά, παραβατική θα τονίζαμε , που είναι μια μορφή αποκλίνουσας συμπεριφοράς, την οποία θα πρέπει το σχολείο να « διορθώσει».
Επιπλέον, υπάρχουν και σχολικοί παράγοντες που πολλές φορές ενισχύουν την παραβατικότητα του μαθητή, όπως ο μαθητικός ανταγωνισμός.
Αλλά και το ίδιο το εκπαιδευτικό σύστημα με τη θεσμική ακινησία του ( στα προγράμματα, στην ύλη και στις μεθόδους διδασκαλίας ) και την απομάκρυνσή του από τη ζωή μεγαλώνει την παραβατικότητα. Έχει αποδειχθεί και ερευνητικά. Δηλαδή, όσο το σχολείο απομακρύνεται από τη ζωή, τόσο αυξάνεται η παραβατικότητα.
Χρειάζεται να κατανοήσουμε τη μοναδική θεσμική ακινησία του ελληνικού σχολείου που δε δίνει διέξοδο στα πραγματικά ενδιαφέροντα του μαθητή.
Στην εποχή της καλπάζουσας τεχνολογίας και πληροφορίας , φαίνεται οξύμορο να χρησιμοποιείται ακόμη ο μαυροπίνακας και η μετωπική και ανιαρή κατά τους μαθητές διδασκαλία.
Δ. ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΑΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΗΣ ΣΧΟΛΙΚΗΣ ΑΤΑΞΙΑΣ
Καθοριστικός είναι ο ρόλος μας. Πολλές φορές κατηγορούμαστε ότι ενισχύουμε τη σχολική παραβατικότητα , όταν είμαστε αυταρχικοί, αρνητικοί και υπερβολικοί στις αντιδράσεις μας. Ένα είναι βέβαιο: ότι εμείς φέρουμε- δυστυχώς- τη μεγάλη ευθύνη της αντιμετώπισης της αταξίας. Και χρειάζεται πάνω από όλα ειδική επιμόρφωση σε τεχνικές τροποποίησης της συμπεριφοράς των μαθητών. Δε φαίνεται ότι η παιδαγωγική της καταστολής να λύνει το πρόβλημα.
Ωστόσο, μπορούμε να αντιμετωπίσουμε διακριτικά το πρόβλημα με ένα ιδιαίτερο ψυχοπαιδαγωγικό « οπλισμό», μα πάνω από όλα με τη δική μας προσωπικότητα. Το κύρος μας είναι βασικό: είμαστε αυστηροί, φιλικοί, δημοκρατικοί, συνεργάσιμοι, υπομονετικοί, υπεύθυνοι.
Δε χαϊδεύουμε ούτε καταπιέζουμε τους μαθητές μας, αλλά κερδίζουμε την εμπιστοσύνη τους με την πειθώ μας και την προσωπικότητά μας.
Το να παίζουμε - κάποιοι από εμάς, ευτυχώς ελάχιστοι- σφαλιάρες με τους μαθητές μας και να ανταλλάσσουμε « φιλοφρονήσεις» και σπάνια ύβρεις, συνιστά σοβαρό παιδαγωγικό και εκπαιδευτικό πρόβλημα. Τότε δεν είμαστε μόνο ακατάλληλοι αλλά και επικίνδυνοι για την εκπαίδευση.
Όμως, πιστεύουμε ότι η πρόληψη έχει αξία και όχι τόσο η αντιμετώπιση, γιατί γι΄ αυτήν δεν υπάρχουν ακριβείς συνταγές.
Για σοβαρές περιπτώσεις αταξίας, θα πρέπει να αναζητήσουμε τα βαθύτερα αίτια., όπως η αταξία μπορεί να οφείλεται στο υπερκινητικό σύνδρομο.
Για την πρόληψη λοιπόν απαιτείται:
? Αυτογνωσία και αυτοβελτίωση : Επισήμανση των αδυναμιών μας και ολοκλήρωση της προσωπικότητάς μας σε θέματα ψυχοπαιδαγωγικής, ώστε η συμπεριφορά μας και οι σχέσεις μας με τους μαθητές να είναι οι ενδεδειγμένες.
? Γνώση και κατανόηση της ατομικότητας κάθε μαθητή και του περιβάλλοντός του. Την κατάσταση του σπιτιού και τα ενδεχόμενα προβλήματα. Γνώση, δηλαδή, του ιστορικού της ανάπτυξης του μαθητή και της σχολικής του πορείας. Επίσης, την οικογενειακή του κατάσταση και το ψυχολογικό κλίμα που επικρατεί στο σπίτι.
? Οργάνωση της σχολικής εργασίας στην τάξη. Θα είναι τέτοια η οργάνωση, ώστε θα αποτρέπει ή θα περιορίζει στο ελάχιστο την εμφάνιση προβληματικής συμπεριφοράς.
Προϋποθέσεις: φιλική, ενθαρρυντική και δημιουργική ατμόσφαιρα στην τάξη. Είναι σημαντική η συνεχής ροή του μαθήματος.
? Συνεχής, δημιουργική απασχόληση των μαθητών και η αβίαστη συγκέντρωση σε αυτή, χωρίς χάσματα και άσκοπες διακοπές. Με εύστοχο προγραμματισμό, μεθοδική προσέγγιση , θα γίνει ευχάριστη η εργασία των μαθητών.
? Καλλιέργεια του σεβασμού και της δικαιοσύνης. Αντιμετωπίζουμε με πνεύμα δικαιοσύνης όλους τους μαθητές μας χωρίς πρόθεση να τους γελοιοποιήσουμε, να τους μειώσουμε και να τους περιθωριοποιήσουμε.
? Διατήρηση της ψυχραιμίας και του αυτοελέγχου μας ,ώστε να μην προκαλούμε εμείς επιθετικότητα. Αν η ατμόσφαιρα δεν είναι ήρεμη, βοηθιέται η αταξία.
? Αντιμετώπιση της αταξίας με ιδιαίτερη συζήτηση κατ΄ ιδίαν στο τέλος του μαθήματος ή ενθάρρυνση των μαθητών να εκφράσουν με λόγια την αντιδικία ή τα παράπονά τους.
? Καλλιέργεια κλίματος εμπιστοσύνης από εμάς, ώστε οι μαθητές να εκφράζονται πιο ελεύθερα. Ο διάλογος παίζει σημαντικό ρόλο για την αντιμετώπιση της απειθαρχίας.
΄Έτσι δημιουργείται και η συλλογική ευθύνη και γίνεται ο μαθητής δημοκρατικός.
? Ποιοτική διδασκαλία, ώστε να είναι διατυπωμένοι με σαφήνεια οι διδακτικοί στόχοι, ώστε να δίνει τη δυνατότητα συμμετοχής σχεδόν όλων των μαθητών στο μάθημα. Οι συχνές ερωτήσεις βοηθούν στην κατανόηση και στον έλεγχο της τάξης.
? Χρήση διάφορων τεχνικών τόσο για την προσέλκυση, όσο και δια τη διατήρηση του ενδιαφέροντος και της προσοχής των μαθητών.
Λόγου χάρη εποπτικού, εικαστικού και ακουστικού υλικού.
? Ύπαρξη κανονισμού στην τάξη. Μπορεί να τεθεί από εμάς και να γίνει αποδεκτός από τους μαθητές. Είναι ουσιαστικό να έχουμε κανόνες συμπεριφοράς και να τηρούνται από όλους.
? Εξατομικευμένη αντιμετώπιση της αταξίας με χιούμορ και λεπτή ειρωνεία. Όπου χρειάζεται και όχι πάντοτε.
? Τοποθετούμε τους άτακτους μαθητές σε μπροστινά θρανία και μάλιστα δίπλα στους καλούς μαθητές.
? Αναθέτουμε εργασίες στους παραβατικούς μαθητές, ώστε να εκτονώνεται η ανία τους: να μοιράζουν φωτοτυπίες και άλλες εργασίες.
Ανακεφαλαιώνουμε τους παράγοντες που συμβάλλουν στην εγκαθίδρυση και διατήρηση της τάξης (= πειθαρχίας):
- Η προσωπικότητα του εκπαιδευτικού (ηγετική φυσιογνωμία- δεξιότητες- κύρος-αγάπη για τους μαθητές- συνέπεια και συνέχεια).
- Οι διαπροσωπικές σχέσεις: (διαπροσωπική επικοινωνία καθηγητών και μαθητών).
- Ο τρόπος οργάνωσης της σχολικής τάξης και η ποιότητα του μαθήματος.
Η ύπαρξη κανόνων συμπεριφοράς στην τάξη και στο σχολείο--- «αυστηρό σχολείο» ( όχι « χαλαρό»). Η διδασκαλία των κανόνων συμπεριφοράς των Μαθητών στο Γυμνάσιο δε συμπεριλαμβάνεται στη
διδακτέα ύλη. Θεωρείται αυτονόητο ότι οι μαθητές γνωρίζουν από τη φοίτησή τους στο Δημοτικό Σχολείο τη σχολική πρακτική, τα καθήκοντα και τις υποχρεώσεις τους.
Πιστεύουμε ότι πρέπει από την αρχή της σχολικής χρονιάς το σχολείο να διαθέτει χρόνο για τους κανόνες συμπεριφοράς.
Με τον όρο « χαλαρό σχολείο» εννοούμε:
- Δεν κάνουμε συχνά επαρκή επίβλεψη των διάφορων χώρων του σχολείου .
- Για κάθε παραβατική συμπεριφορά ισχύει το ελληνικότατον: « κάνε πως δε βλέπεις».
- Αποβλέπουμε στη διοίκηση του σχολείου για να λύσει τα πειθαρχικά προβλήματα.
- Δεν υπάρχει ενιαία στάση - συμφωνία θα υποστηρίζαμε καλύτερα- μεταξύ μας για την επιβολή κανόνων. Για παράδειγμα: Άλλοι δεχόμαστε τη τσίχλα στην αίθουσα ή την αργοπορία των μαθητών και άλλοι όχι.
- Δε γίνεται συζήτηση ή εκπαίδευση των μαθητών για τη συμπεριφορά και την παραβατικότητα..
- Εμείς και η διοίκηση του σχολείου αισθάνομαστε μεγάλο βάρος από μία πιθανή «σύγκρουση» με τους παραβατικούς μαθητές και τους γονείς τους.
- Πολλές παραβατικές πράξεις περνούν απαρατήρητες στο σχολείο με αποτέλεσμα να « νομιμοποιούνται».
Ωστόσο, δεν πετυχαίνει πάντοτε η πρόληψη. Υπάρχουν μαθητές με ιδιαίτερα και συσσωρευμένα προβλήματα: αντικοινωνική συμπεριφορά, ανωριμότητα, χαμηλή αυτοεκτίμηση, επιθετική συμπεριφορά .
Η ισχύουσα νομοθεσία αποδέχεται τις εξής ποινές: α. παρατήρηση, β. επίπληξη, γ. ωριαία απομάκρυνση από το μάθημα, δ. αποβολή από το σχολείο και τέλος : αλλαγή σχολικού περιβάλλοντος. Οι παραπάνω ποινές προβλέπονται από το Προεδρικό Διάταγμα 104/79, άρθρο 27. Ωστόσο, δεν καθορίζεται με σαφήνεια ούτε υπάρχει κατάλογος με αντιστοιχία παραπτωμάτων και κυρώσεων. Είναι αξιοσημείωτη η έρευνα των Κυριακίδη και Ανδρέου, όπου διαπιστώνεται ότι οι δάσκαλοι προτείνουν ως μορφή ποινής και το αποδέχονται και οι μαθητές την αλλαγή τμήματος. Το προβλέπει και η νομοθεσία Π.Δ 201/1998, άρθρο 13, παράγραφος 8. Ανάλογη έρευνα δεν έχει γίνει στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση.
Ωστόσο, η άποψή μας είναι ότι θα πρέπει να έχουμε εναλλακτικές μεθόδους τροποποίησης της συμπεριφοράς των μαθητών μας, γιατί πιστεύουμε ότι πολλές φορές τα μέτρα αυτά κρίνονται αναποτελεσματικά.
Λόγου χάρη, μπορεί να κάνουμε κατάχρηση της ωριαίας απομάκρυνσης από την αίθουσα, χωρίς να αντιλαμβανόμαστε ότι το μέτρο αυτό δεν έχει αποτέλεσμα, άρα έχει τρωθεί το κύρος των ποινών και του διδάσκοντα. Ένα παράδειγμα: Αν οι ωριαίες απομακρύνσεις σε ένα τμήμα, αυξάνονται αντί να μειώνονται, τότε το γεγονός αυτό θα πρέπει να μας προβληματίσει έντονα όσον αφορά την αποτελεσματικότητα των ποινών αυτών .
Βασική αρχή στην αντιμετώπιση των μικροπροβλημάτων στην τάξη είναι η προοδευτική παρέμβαση, η οποία μπορεί να είναι : η έκφραση περιέργειας για την αταξία, σε περίπτωση επανάληψης μια αόριστη και λεπτή ειρωνεία χωρίς να απευθυνόμαστε στον άτακτο μαθητή, μια επιτιμητική ματιά μας για την επαναφορά στην τάξη, στη συνέχεια μια γλωσσική επίπληξη. Τα πρώτα δευτερόλεπτα είναι και σημαντικά για τη συμμόρφωση του άτακτου μαθητή. Μία βίαιη αντίδρασή μας, δε θα φέρει τα επιθυμητά αποτελέσματα. Αντίθετα, μια ήρεμη και πολιτισμένη φωνή βοηθά στη σωστή αντιμετώπιση του άτακτου μαθητή. Ας μην ξεχνούμε ότι η βία γεννά τη βία και η ευγένεια κατά κανόνα φέρνει ευγένεια. Αν συνεχιστεί η αταξία, στο διάλειμμα θα καλέσουμε τον άτακτο μαθητή και θα του κάνουμε παρατηρήσεις. Η συνέχιση της αταξίας σημαίνει ότι το πρόβλημα του άτακτου μαθητή είναι σοβαρό. Μαζί με τη διεύθυνση του σχολείου βρίσκουμε τρόπους αντιμετώπισης.
Στα σχολεία του εξωτερικού η απομάκρυνση του μαθητή από την τάξη γίνεται σε κάποια απομονωμένη γωνιά της σχολικής αίθουσας ή σε άλλη αίθουσα της ίδιας τάξης ή σε ειδική αίθουσα ,όπου απασχολούνται οι παραβατικοί μαθητές από παραδιδακτικό προσωπικό του σχολείου.
Στις περιπτώσεις που οι αταξίες είναι πολλές σε μία τάξη, τότε δε δημιουργούμε μέτωπο με όλους τους μαθητές. Είναι άκρως αντιπαιδαγωγικό. Αντίθετα, κάνουμε τη διάκριση των άτακτων μαθητών και προσπαθούμε και τους πρωταίτους να βρούμε, αλλά και το κλίμα που χάλασε να φτιάξουμε. Μπορούμε, ακόμη, να βγούμε για λίγο από την τάξη, ώστε οι μαθητές να κατανοήσουν το λάθος τους και να μην το επαναλάβουν, γιατί ήταν ιδιαίτερα προσβλητικό για μας. Δε θα πρέπει να χαλάσει η σχέση που δημιουργήσαμε από την αρχή της χρονιάς.
Στις περιπτώσεις που ο άτακτος μαθητής δημιουργεί προβλήματα στο σχολικό χώρο ( δημιουργεί προβλήματα σχολικού ήθους) απαιτείται:
1. Διακριτικές συμβουλές.
2. Συνεχής διάλογος.
3. Επίπληξη.
4. Κλήση σε απολογία.
5. Κλήση των μαθητικών Συμβουλίων να πάρουν θέση.
6. Συζήτηση στο Σύλλογο των καθηγητών.
7. Κλήση του γονέα..
8. Συνεργασία με ειδικούς, σχολικό ψυχολόγο.
9. Επιβολή τιμωρίας. Θα πρέπει να καταλάβει ο άτακτος μαθητής ότι η τιμωρία του δε γίνεται για λόγους αντεκδίκησης, αλλά έχει ως στόχο τη βελτίωσή του.
Όσον αφορά τις ζημιές που προξενούνται από τους παραβατικούς μαθητές, μπορούν να αποκαθίστανται από τους ίδιους. Στην επιστήμη της παιδαγωγικής αυτό λέγεται κυρώσεις μέσω λογικών Συνεπειών.
Οι βασικοί κανόνες των ποινών, λοιπόν, είναι:
α. Πρέπει να είμαστε ήρεμοι, συνεπείς και σταθεροί στις ποινές. Λόγου χάρη αν δεν εφαρμόζουμε- γεγονός που συμβαίνει συχνά- τις ίδιες ποινές στους μαθητές μας, έχει πληγεί ανεπανόρθωτα το μέτρο των ποινών. Επισημαίνουμε ότι η στάση μας, οι παιδαγωγικές μας πρακτικές θα πρέπει να είναι όσο το δυνατό ενιαίες.
Δηλαδή, δε θα πρέπει να υπάρχει ο διαχωρισμός «χαλαρών» και « αυστηρών» καθηγητών. Δυστυχώς, καθημερινά μας το επισημαίνουν οι μαθητές μας και αυτό συνιστά ένα σοβαρό πρόβλημα στην πειθαρχία και στις ποινές.
Ένας « χαλαρός» καθηγητής δεν επιβάλλει κυρώσεις στον παραβατικό μαθητή, ενώ αντίθετα ο « αυστηρός» επιβάλλει κυρώσεις. Η ύπαρξη διαφορετικών απόψεων και στάσεων συνιστά σοβαρό παιδαγωγικό πρόβλημα.
Είναι αξιοσημείωτες οι έρευνες που δείχνουν τα παρακάτω:
1. Για τους μαθητές καλός καθηγητής είναι αυτός που μπορεί να κρατάει την τάξη χωρίς τιμωρίες.
2. Ο καθηγητής- σύμφωνα με τους μαθητές- θα πρέπει να ξέρει να διδάσκει και τα παιδιά να καταλαβαίνουν τα όσα τους λέει.
3. Οι μαθητές δεν « εγκρίνουν» το μαλακό καθηγητή , αυτόν που δεν μπορεί να κρατήσει την τάξη και νευριάζει εύκολα, αλλά τον αυστηρό που είναι δίκαιος και λογικός.
Β. Πρέπει να έχουμε εναλλακτικές ποινές, ώστε να καταστέλλουν το σύμπτωμα, αλλά να αναπτύσσουν και το άτομο. Το σχολείο δεν υπάρχει μόνο για να τιμωρεί, αλλά και για να αναπτύσσει την προσωπικότητα του παραβατικού μαθητή.
Γ. Από την αρχή της χρονιάς συνεργαζόμαστε, εμείς οι εκπαιδευτικοί, όχι μόνο στα θέματα διδασκαλίας, αλλά και αποφασίζουμε από κοινού για τα μέτρα και τις μεθόδους πειθαρχίας του σχολείου.
Οι μαθητές όταν γνωρίζουν ότι οι καθηγητές συνεργάζονται μεταξύ τους για την πειθαρχία, τόσο περισσότερο συμμορφώνονται σε αυτούς.
Σε ακραίες περιπτώσεις απαιτείται: ολοκληρωμένη παιδαγωγική παρέμβαση από την αρχή της σχολικής χρονιάς.
Δηλαδή, Ο Σύλλογος των διδασκόντων , ο Σύλλογος Γονέων και Κηδεμόνων, το δεκαπενταμελές με δικαίωμα λόγου, ο Διευθυντής του σχολείου και ειδικός σχολικός ψυχολόγος καθορίζουν το είδος της παρέμβασης και αν χρειαστεί να επιβάλλονται κυρώσεις στους παραβατικούς μαθητές για να αποτραπούν φαινόμενα εξάπλωσης της παραβατικής συμπεριφοράς.
Το βέβαιο είναι ότι στα λεγόμενα « αυστηρά» σχολεία που έχουν κανόνες και ελέγχεται η συμπεριφορά των μαθητών, τα προβλήματα της αταξίας περιορίζονται αισθητά. Το αντίθετο γίνεται στα λεγόμενα «χαλαρά» σχολεία.
Συνοπτικά: συνέπεια και συνέχεια στην πειθαρχία---- κανόνες συμπεριφοράς- --ψυχοπαιδαγωγική αντιμετώπιση των παραβατικών μαθητών----αντικειμενικότητα και σταθερότητα στην επιβολή των ποινών--- εγρήγορση όλων των εμπλεκόμενων φορέων του σχολείου για την αποτροπή φαινομένων απειθαρχίας---
Κοντολογίς, ένα είναι απαραίτητο: να μην είμαστε θεατές παραβατικής συμπεριφοράς, όπου και αν εκδηλώνεται αυτή στο σχολικό χώρο, ή και το χειρότερο που δυστυχώς παρατηρείται σήμερα στην εποχή της ασυδοσίας: να κάνουμε πως δε βλέπουμε τέτοια συμπεριφορά.
Τότε ίσως μπορούν να ισχυριστούν οι παλιότεροι είναι καλύτερα να βρισκόμαστε σε άλλες εποχές και στις ποινές τους, όπως τις περιγράφουν ο Καζαντζάκης και ο Κονδυλάκης. Ο Κονδυλάκης, για παράδειγμα, γράφει ότι το « μάθημα» μερικών δασκάλων « ήταν σχεδόν αδιάκοπος θρήνος των ραπιζομένων και μαστιγουμένων μαθητών» ( Όταν ήμουν δάσκαλος). Και ο Καζαντζάκης: « ...μας έδερναν αλύπητα. Και περιμέναμε όλοι, δάσκαλος και μαθητές, πότε με το ξύλο θα γίνουμε άνθρωποι ( Αναφορά στον Γκρέκο).
Ελπίζουμε να μην αντιστραφούν τα πράγματα και να μη φτάσουμε στο σημείο ο καθηγητής να τρώει ξύλο από το μαθητή. Το ποσοστό της βίας στο ελληνικό σχολείο προς το παρόν δεν είναι ανησυχητικό, σε αντίθεση με την Αμερική και τις άλλες ανεπτυγμένες χώρες.
Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας. Σας εύχομαι καλές γιορτές και ευτυχισμένο το νέο έτος.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ ΒΙΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1. Ηλίας Ματσαγγούρας Η Σχολική Τάξη, το έκτο κεφάλαιο, Αταξία στη Σχολική Τάξη, εκδ. Γρηγόρη, Αθήνα 2005, σσ. 271- 316.
2. Κυριάκος Ζαφειριάδης και άλλοι, Η Διαγωγή των Μαθητών και οι Σχολικές Κυρώσεις στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση, εκδ. Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη 2004.
3. Γιώργος Κιούσης, Το Πρόβλημα της Πειθαρχίας στην Εκπαίδευση, Νέα Παιδεία, τχ. 76, Φθινόπωρο 1995, σσ. 46- 56.
4. Βασίλης Αναστασιάδης , Η Τιμωρία και ο Τρόπος Επιβολής της, Νέα Παιδεία, τχ. 76, Φθινόπωρο 1995, σσ. 28- 41.
5. Μαρία β. Κατσαμάγκου, Πρόληψη της Προβληματικής Συμπεριφοράς των Μαθητών μέσα στη Σχολική Αίθουσα, Τα Εκπαιδευτικά, τχ. 112,σσ. 112-118.
6. Κυριάκος Ζαφειριάδης και άλλοι, Μαθητές που δέχονται Σχολικές Κυρώσεις: Μια Ερευνητική Προσέγγιση της Προσαρμογής τους Στο Γυμνάσιο, τχ. 147, σσ. 147- 157.
7. Απόστολος Τζίφας, Πειθαρχία και Ποινές στην Εκπαίδευση, εφ. Ανατολή, αρ. φύλλου 15003, σελ. 4, 10. 2. 05.