Η έννοια του «Άλλου» ως «Πλησίον»

στην  Εκπαιδευτική  Κοινότητα

Βασιλείου Τ. Γιο?λτση

?μότιμου Καθηγητ?

Θεολ. Σχολ?ς  Α. Π. Θ.

? κοι­νή ?­ορ­τή τ?ν Τρι­?ν ?­ε­ραρ­χ?ν δέν ξε­κί­νη­σε ?ς ?ορ­τή τ?ς παι­δεί­ας. Μί­α ?­κο­λου­θί­α το? 11^ου α?­ώ­να, πού συνέταξε ? ?­ω­άν­νης Μαυ­ρό­πους, ?­πί­σκο­πος Ε?­χα­?­των τ?ς Μ. ?­σί­ας ε?­χε σκο­πό νά τι­μή­σει τούς τρε?ς με­γά­λους ?­γί­ους ?ς κή­ρυ­κες το? μυ­στη­ρί­ου τ?ς ?­γί­ας Τριά­δος. ?ρ­γό­τε­ρα κα­τά τούς ?­σχα­τους βυ­ζαν­τι­νούς χρό­νους καί ?­δι­αί­τε­ρα κατά τήν περίοδο τ?ς τουρ­κο­κρα­τί­ας ?­πε­κρά­τη­σε ?ς ?­ορ­τή τ?ν γραμ­μά­των, ?­πει­δή ο? Τρε?ς ?εράρχες, ?­π?ρ­ξαν μέ τή ζω­ή καί τό ?ρ­γο τους ?κ­φρα­στές τ?ς ?­λή­θειας το? Ε?­αγ­γε­λί­ου καί ταυ­τό­χρο­να με­λε­τη­τές καί βαθύτατοι γν?­στες τ?ν ?λ­λη­νι­κ?ν γραμ­μά­των.

Τό 1826, ? ?γ­γλος φιλέλληνας Δη­μή­τριος Φρει­δε­ρί­κος Γκίλ­φορντ, πού βα­πτίσθηκε ?ρ­θό­δο­ξος τό 1791, καί ?π?ρξε ?­δρυ­τής τ?ς ?­ο­νί­ου ?­κα­δη­μί­ας - το? Α΄ ?λ­λη­νι­κο? Πα­νε­πι­στη­μί­ου στήν Κέρ­κυ­ρα -  μα­ζί μέ τόν φίλο του, κα­θη­γη­τή Κων­σταν­τ?­νο Τυ­πάλ­δο, τόν με­τέ­πει­τα ?­δρυ­τή τ?ς Θε­ο­λο­γι­κ?ς Σχο­λ?ς τ?ς Χάλ­κης, κα­θι­έ­ρω­σε τή ?­ορ­τή τ?ν Τρι­?ν ?­ε­ραρ­χ?ν, ?ς ?ορ­τή τ?ς ?λ­λη­νι­κ?ς Παι­δεί­ας. Τό σκε­πτι­κό τ?ς ?­πό­φα­σης ?­πο­κα­λύ­πτει τόν ?­ρα­μα­τι­σμό τ?ν ?ε­ραρ­χ?ν πού ξε­κι­ν? ?­πό τόν ?λ­λη­νι­σμό καί ?­να­ζη­τε? ?­πί­μο­να τήν ?­λή­θεια στήν δι­αν­θρώ­πι­νες σχέ­σεις, στό δί­και­ο, στήν παιδεία, στήν τέ­χνη, σ' ?­λες τίς μορ­φές τ?ς ζω­?ς, καί βρί­σκει τήν ?­πό­λυ­τη πλη­ρό­τη­τα στό πε­ρι­ε­χό­με­νο τ?ς Θεί­ας ?­πο­κά­λυ­ψης. ?­τσι πραγ­μα­το­ποι­ε?­ται ? συ­νάν­τη­ση ?λ­λη­νι­σμο? καί ?ρ­θο­δο­ξί­ας, πού θά ?­πο­τε­λέ­σει τήν α?­το­συ­νεί­δη­ση το? Γέ­νους μας.

«Γιά τούς Τρε?ς Μεγάλους Πατέρες τ?ς ?κκλησίας, ο?σία τ?ς παιδείας ε?ναι ? ?γωγή καί δέν νοε?ται ?γωγή χωρίς «πνευματικά μαθήματα» καί «?πιμέλεια ψυχ?ς» [1].

Μάλιστα δέ, κατά τόν Μ. Βασίλειο, τελικός σκοπός α?τ?ς τ?ς ?γωγ?ς ε?ναι: «?μοιωθ?ναι Θε? κατά τό δυνατόν ?νθρώπου φύσει. ?μοίωσις δ? ο?κ ?νευ γνώσεως, ? δ? γν?σις ο?κ ?κτός τ?ν διδαγμάτων»[2]. Καί βέβαια διδαγμάτων πού δέν ?ντιστρατεύονται στή ζωή, ?φο? ? Θεολόγος Γρηγόριος σημειώνει: «Μισ? διδάγμαθ' ο?ς ?νάντιος βίος»[3]. Τέλος ? ?ερός Χρυσόστομος ?ποστηρίζει μέ ?μφαση: ?τι «? παιδεία μετάληψις ?γιότητός ?στι»[4].

Στίς κα­τευ­θύν­σεις α?­τές στοι­χί­ζε­ται ? ?ρ­θό­δο­ξη παι­δεί­α. Προ­σεγ­γί­ζει τήν «ε?­κό­να το? Θε­ο?» στό πρό­σω­πο το? «?λ­λου» πού ε?­ναι, ?ς μα­θη­τής, παι­δί μας καί, ?ς συ­νά­δελ­φος, συ­νερ­γά­της, προ­ϊ­στά­με­νος ? ?­φι­στά­με­νος, ?­δελ­φός καί «πλησίον» μας.

? παρατήρηση ?ποτελε? προϋπόθεση γιά νά κατανοήσουμε τή λειτουργία το? σχολείου. ? θε­σμο­ποι­η­μέ­νη κοι­νό­τη­τα τ?ς ?κ­παι­δευ­τι­κ?ς συ­νάν­τη­σης, σέ ?­ποι­α­δή­πο­τε βαθ­μί­δα, ?­πο­τε­λε? ?­δι­ό­τυ­πο χ?­ρο σχέ­σε­ων μέ­σα ?­πό τίς ?­πο?­ες ?­να­δύ­ον­ται ε?­αι­σθη­σί­ες, ?­ρά­μα­τα, θυ­σί­ες, ποι­ό­τη­τες προ­σφο­ρ?ς, ?λ­λά, καί ?­δυ­να­μί­ες, πι­κρί­ες, ?ντιπαλότητες καί τρα­χύ­τη­τα. ?­δ? ? «?λ­λος» ε?­ναι μιά πο­λυ­πρό­σω­πη ?ν­νοι­α πού δέν πε­ρι­ο­ρί­ζε­ται στούς μαθητές, τούς ?­πο­δέ­κτες τ?ν γνω­σι­ο­λο­γι­κ?ν μη­νυ­μά­των. ?­πε­κτεί­νε­ται σέ στε­νό­τε­ρους ? ε?­ρύ­τε­ρους κύ­κλους συ­να­δέλ­φων δι­α­φο­ρε­τι­κ?ν, συγ­γε­ν?ν ? ?­μο­ει­δ?ν ?ν­τι­κει­μέ­νων, σέ πυ­ρα­μί­δες δι­α­βαθ­μί­σε­ων πού ξε­κι­νο?ν ?­πό ?­λι­κια­κά καί ?κ­παι­δευ­τι­κά ?­πί­πε­δα, ?γ­γί­ζουν δι­οι­κη­τι­κές δι­α­φο­ρο­ποί­η­σεις, μέ­νουν λί­γο πε­ρισ­σό­τε­ρο στά μι­σθο­λο­γι­κά καί στα­μα­το?ν κά­πως στά ?­ρια τ?ς ο?­κο­γε­νεια­κ?ς ζω­?ς καί το? ?­λεύ­θε­ρου χρό­νου.

? «?λ­λος» ε?­ναι μιά πο­λυ­σή­μαν­τη λέ­ξη. ?ξίζει νά τήν προσεγγίσουμε. Στά χρό­νια το? «θριά­μβου» τ?ς Ψυ­χα­νά­λυ­σης ? ?ν­νοι­α κά­λυ­πτε τήν «?­σω-α­το­μι­κή ?­παρ­ξη» το? «?­γώ» ?­στε­ρα ?­πό τήν ?­πο­συ­νεί­δη­τη σχά­ση του σέ δύ­ο ?­πο­κεί­με­να, «τό ?­γώ καί τό «?λ­λο» ε?­ναι το? ?­αυ­το? μου». Σέ μιά λο­γο­τε­χνι­κή ?κ­δο­χή α?­τ?ς τ?ς ?­πο­ψης, ? γνω­στός συγ­γρα­φέ­ας R­o­­­bert L­o­u­is, S­t­e­v­e­n­s­on τό 1886 θά δώ­σει στό βι­κτω­ρια­νό Λον­δί­νο τό μυ­θι­στό­ρη­μα «Δρ Τζέ­κυλ καί κ. Χά­ϊντ». Κεν­τρι­κό θέ­μα το? βι­βλί­ου, πού ?­γι­νε παγ­κό­σμια ?­πι­τυ­χί­α καί κι­νη­μα­το­γρα­φι­κές ται­νί­ες μέ δι­α­φο­ρε­τι­κές σκη­νο­θε­σί­ες (?­πό τό 1931), ε?­ναι ? φρά­ση το? S­t­e­v­e­n­s­on, «? ψυ­χή ?­χει δύ­ο πρό­σω­πα». Πο­λύ κον­τά στήν ?­πο­ψη α?­τή βρί­σκε­ται καί μιά ?λ­λη, πού ?­χει μοναστική πρό­ε­λευ­ση. Πολ­λοί «γε­ρον­τά­δες» το? σύγ­χρο­νου ?­συ­χα­σμο? στήν ?ν­νοι­α το? «?λ­λου» βλέ­πουν τήν πα­ρου­σί­α τ?ς δύναμης το? ?ν­τι­χρί­στου. ?λ­λω­στε, στή μέ­ση τ?ν δύ­ο προ­η­γού­με­νων ?­πό­ψε­ων πού ?­σως ?­πο­τε­λε? καί τή θε­ω­ρη­τι­κή τους βά­ση, βρί­σκε­ται τό γνω­στό χω­ρί­ο τ?ς ?­πι­στο­λ?ς Πρός Ρω­μαί­ους το? ?ποστόλου Παύ­λου? «βλέ­πω δέ ?­τε­ρον νό­μον ?ν το?ς μέ­λε­σί μου ?ν­τι­στρα­τευ­ό­με­νον τ? νό­? το? νο­ός μου καί α?χ­μα­λω­τί­ζον­τά με ?ν τ? νό­μ? τ?ς ?­μαρ­τί­ας τ? ?ν­τι ?ν το?ς μέ­λε­σί μου»[5]. Α?­τές ε?­ναι ο? πιό γνω­στές «?­σω-α­το­μι­κές» ?κ­δο­χές τ?ς ?ν­νοι­ας το? «?λ­λου». Λίγο ? περισσότερο ?πονο?ν τή συνύπαρξη καλο? καί κακο? μέσα μας, μέ «δαιμονοποίηση» το? κακο? καί συσχέτησή του μέ ?μαρτωλές σκέψεις καί πράξεις.

Μ? τ? γε­νι­κ?­τε­ρη ση­μα­σ?­α τ?ς ?­ξω-α­το­μι­κ?ς ?­τε­ρ?­τη­τας ? ?ν­νοια ?­πο­τε­λε? ?­ντι­κε?­με­νο με­λ?­της κυ­ρ?­ως τ?ν Κοι­νω­νι­κ?ν ?­πι­στη­μ?ν[6]. ?­κε? ? «?λ­λος» μπο­ρε? ν? ε?­ναι ? φ?­λος ? ? ?­χθρ?ς, ? συγ­γε­ν?ς, ? γνω­στ?ς, ? ?γνωστος ? ? ξ?­νος. ? ση­μα­σι­ο­λο­γι­κ? πολ­λα­πλ?­τη­τα ?κ­δι­πλ?­νε­ται σ? μι­? τυ­πο­λο­γ?­α σχ?­σε­ων πο? ?κ­φρ?­ζε­ται μ? δι­α­φο­ρε­τι­κ? ε?­δη ?­πο­στ?­σε­ων ?­π? τ?ν φ?­λι­α ?γ­γ?­τη­τα ?ς τ?ν πο­λ?­μι­α ?­χθρ?­τη­τα. Ε?­ναι φα­νε­ρ? ?­τι στ?ν κοι­νω­νι­κ? ?­ρ?­ζο­ντα ο? δι­αν­θρ?­πι­νες σχ?­σεις ?­κτι­μ?­νται ?ς ?­μπει­ρι­κ? γε­γο­ν?­τα κα? ? ?­ποι­α με­τα­κοι­νω­νι­κ? τους προ­σ?γ­γι­ση ?­να­τ?­θε­ται ? με­τα­το­π?­ζε­ται στ? δ?­και­ο, τ?ν ?­θι­κ? ? τ? θε­ο­λο­γ?­α. Α?­τ? ση­μα?­νει ?­τι ? «?λ­λος» ?­πο­στα­σι­ο­ποι­ε?­ται ?­ντι­κει­με­νι­κ? ?­π? τ? «?­γ?» ? τ? «?­με?ς» κα? ?­κτι­μ?­ται ο?δ?τερα, μ? πρ?­θε­ση το­πο­θε­τ?­σης «?γ­γ?ς» ? «μα­κρ?ν».

?­λ?­τε­λα δι­α­φο­ρε­τι­κ? ? ε?αγγελι­κ? στ?­ση σχε­τι­κο­ποι­ε? τ?ν ?­π?­στα­ση ?­π? τ?ν «?λ­λο» κα? ε?­σ?­γει γι­? πρ?­τη φο­ρ?, μ? τ? κε­?­με­νο τ?ς Πα­ρα­βο­λ?ς το? Κα­λο? Σα­μα­ρε­?­τη, ?­ντ? τ?ς το­πι­κ?ς-φυ­λε­τι­κ?ς ? θρη­σκευ­τι­κ?ς ?­πό­στα­σης, τ?ν τρο­πι­κ? ?γ­γ?­τη­τα το? «πλη­σ?­ον»[7]. Προ­φα­ν?ς ?ς τ?­τε, ?­κ?­μη κα? στ?ν ?­ου­δαϊ­κ? καθημερινότητα, ? «?λ­λος» προ­κα­λο?­σε συ­ναι­σθ?­μα­τα ?­πο­στρο­φ?ς καί ξε­νο­φο­β?­ας.

? ?­ρος «ξε­νο­φο­βί­α» πε­ρι­έ­χει ?­να σύ­νο­λο ?ν­τι­δρά­σε­ων μέ σα­φε?ς προ­κα­τα­λή­ψεις γι­ά τόν φυ­λε­τι­κά ξέ­νο. ? «φυ­λε­τι­κά ξέ­νος» ε?­ναι γε­νι­κά γιά τήν ?­βρα­ϊ­κό ?­θνος κάτι τό ?πόμακρο, ?­φο? στό ?ρ­χέ­γο­νο ?σ­ρα­ήλ ? φυ­λή ?­πο­τε­λο?­σε τή συ­νέ­χεια το? γενάρχη, πού μέ τούς ?δελφούς του προ­?λ­θε ?­πό τόν ?­διο πα­τέ­ρα. ? ξε­νο­φο­βί­α ε?­ναι συ­νή­θως ?­πι­φύ­λα­ξη μπρο­στά στόν ?­γνω­στο. Ε?­ναι κοι­νω­νι­κό πα­ρά­γω­γο το? ζω­τι­κο? ?ν­στί­κτου τ?ς α?­το­συν­τή­ρη­σης, γι­' α?­τ? καί ? ?­παρ­ξή της ?­πι­ση­μαί­νε­ται ?­π? τίς ?ρ­χι­κές φ?­σεις τ?ς βρε­φι­κ?ς ?­λι­κί­ας το? ?ν­θρ?­που. Στήν πε­ρί­ο­δο ?­κεί­νη ?κ­δη­λώ­νε­ται ?ς «?­τε­ρο­φο­β?­α». Τό βρέφος, ?ς γνωστό, ?­πορ­ρί­πτει τήν ?­πι­κοι­νω­νί­α, ?­κό­μη καί μέ πρό­σω­πα το? ?­με­σου ο?­κο­γε­νεια­κο? πε­ρι­βάλ­λον­τος. Φυ­σι­κά σύν­το­μα δι­ευ­ρύ­νε­ται ? ?­ρί­ζον­τας τ?ς ?­πι­κοι­νω­νί­ας, ?λ­λά μέ ?­ρι­σμέ­νες προ­ϋ­πο­θέ­σεις, ?­πως ? γνω­ρι­μί­α, ? δι­α­μόρ­φω­ση ?­νός πλαι­σί­ου ?μ­πι­στο­σύ­νης, ? ?­νά­πτυ­ξη τ?ς ?­γά­πης, δη­λα­δή μι? ν?­α στ?­ση με­τά τήν κα­τα­νί­κη­ση καί ?­πώ­θη­ση το? φό­βου πού γέν­νη­σε ? πρώ­τη θέ­α το? ?­γνω­στου ?λ­λου.

Στήν ?­δι­α προ­ο­πτι­κή ?­ντάσ­σο­νται ?­λες ο? μα­κρο-κοι­νω­νι­κές προ­ε­κτά­σεις το? φαι­νο­μέ­νου, ?πειδή ε?­ναι ?π?σης πα­ρά­γω­γα τ?ς ?­δι­ας ?ν­στι­κτώ­δους ?­να­στο­λ?ς. Βέ­βαι­α, συ­νυ­πάρ­χουν καί ?λ­λες α?­τ?­ες, ?λ­λά α?­τές δέν ε?­ναι πο­τέ σέ θέ­ση μό­νες τους νά δη­μι­ουρ­γή­σουν ?πωθητικ?ς τ?σεις. Τό φαι­νό­με­νο λ.χ. τ?ς «?­θνο­φο­β?­ας» ε?­ναι ?­σως ? πι­ό χα­ρα­κτη­ρι­στι­κή πε­ρί­πτω­ση ?ρ­νη­σης ?­πι­κοι­νω­νί­ας μέ ?­να ?­θνος πού ?­πο­πνέ­ει ?ν­συ­νεί­δη­τους ? ?­πο­συ­νεί­δη­τους φό­βους[8]. Γι­' α?­τό καί σέ λί­γο ?­να­δύ­ε­ται τό ?­νά­λο­γο πά­θος καί τε­λι­κά δι­α­μορ­φώ­νε­ται μι­ά τα­κτι­κή πού νο­μι­μο­ποι­ε? τόν κοι­νω­νι­κό δι­α­χω­ρι­σμό[9]. Στίς «?­θνο­φο­βί­ες» ?­πο­κρύ­πτον­ται συ­νή­θως ?­πο­κλεί­νου­σες συμ­πε­ρι­φο­ρές, μέ ?ν­δεί­ξεις α?­το-υ­πε­ρο­χ?ς καί ?­τε­ρο-πε­ρι­φρό­νη­σης. ? «?λλος» μισε?ται καί ?ποβιβάζεται σέ πολιτισμικά, ?στορικά ? καί θρησκευτικά ?πίπεδα, πού δέν ?πιδέχονται θετικές συγκρίσεις.

Τό πρό­βλη­μα, λοι­πόν, ξε­κι­ν? ?­πό μιά ?­γω­ι­στι­κή ?­ξαρ­ση πού δέν δέ­χε­ται νά ?­να­γνω­ρί­σει στόν «?λ­λο» κάποια ποιοτική ?­ξί­α. ? στ?­ση, μ? ?­λες τ?ς δι­α­χρο­νι­κ?ς συ­ν?­πει­?ς της, μ?ς ?­πο­χρε­?­νει σ? μι­? ε?­δι­κ? ξε­ν?­γη­ση στ?ν συγ­κε­κρι­μ?­νο προ­βλη­μα­τι­σμ?, προ­κει­μ?­νου ν? ?­πο­σα­φη­νι­σθε? πλ?­ρως ? ?ρ­νη­τι­κ? ε?­κ?­να πο? με­τα­μ?ρ­φω­σε τ? μ?­νυ­μα το? Ε?­αγ­γε­λ?­ου κα? ε?­δι­κ?­τε­ρα ? θε­ο­λο­γ?­α το? ?­πο­στ?­λου Πα­?­λου.

Πρ?ν ?­π? τ? γε­γο­ν?­τα πο? συν­δ?­ον­ται μ? τ? ?­ρα­μα τ?ς Δα­μα­σκο? κα? τ?ν με­τα­στρο­φ?, ? νε­α­ρ?ς Σα?­λος γν?­ρι­σε ?­π? κο­ντ? τ?ν ?­σχα­τη ?­χθρ?­τη­τα το? «?λ­λου» στ? πρ?­σω­πο το? πρω­το­μ?ρ­τυ­ρα Στε­φ?­νου. Στ? κε­?­με­νο τ?ν Πρ?­ξε­ων ? Ε?αγγελιστής Λου­κ?ς ση­μει­?­νει μ? ?μ­φα­ση: «Σα?­λος δ? ?ν συ­νευ­δο­κ?ν τ? ?­ναι­ρ?­σει α?­το?»[10]. Λ?­γους στ?­χους πι­? κ?­τω ?­να­φ?­ρε­ται ? δι­ωγ­μ?ς τ?ς ?κ­κλη­σ?­ας τ?ν ?­ε­ρο­σο­λ?­μων κα? «Σα?­λος ?­λυ­μα­?­νε­το τ?ν ?κ­κλη­σ?­αν κα­τ? το­?ς ο?­κους ε?­σπο­ρευ­ο­μ?­νος σ?­ρων τε ?ν­δρας κα? γυ­να?­κας πα­ρε­δ?­δου ε?ς φυ­λα­κ?ν»[11]. Λ?­γο πι­? κ?­τω στ?ν ?ρ­χ? το? 9^ου Κε­φα­λα­?­ου «προ­σελ­θ?ν τ? ?ρ­χι­ε­ρε?, ?­τ?­σα­το πα­ρ'­α?­το? ?­πι­στο­λ?ς ε?ς Δα­μα­σκ?ν πρ?ς τ?ς συ­να­γω­γ?ς, ?­πως ?­?ν τι­ν?ς ε?­ρ? τ?ς ?­δο? ?ν­τας, ?ν­δρας τε κα? γυ­να?­κας, δε­δε­μ?­νους ?­γ?­γ? ε?ς ?­ε­ρου­σα­λ?μ»[12]. Τ? «κα­θ' ?­περ­βο­λ?ν» μ?­σος με­τ?­τρε­ψε τ?ν νε­α­ρ? ?­ε­ρο­σπου­δα­στ? τ?ν Γρα­φ?ν σ? φα­να­τι­κ? δι­?­κτη ?­θ?­ων «?λ­λων». Δ?ν ?­χει μ?­θει ν? ?­γα­π?, γι­' α?­τ? κα? θε­ω­ρε? τ?ν «?λ­λο» ?­πι­κ?ν­δυ­νο. Α?­τ? ε?­ναι ? ξε­νο­φο­β?­α.

Κι ? ?­π?ρ­βα­ση; Τ? θα?­μα τ?ς ?­σω­τε­ρι­κ?ς με­τα­βο­λ?ς. ?­π? τ? στι­γμ? ?­κε­?­νη ? «?λ­λος» ?­νο­μ?­ζε­ται ?πό τόν ν?ν Πα?λο «πλη­σ?­ον», «?­δελ­φ?ς», «συ­νερ­γ?ς», «κοι­νω­ν?ς», «συ­στρα­τι­?­της», «τ?­κνον ?­γα­πη­τ?ν», «υ?­?ς Θε­ο?». ? προ­σφ?­νη­ση δ?ν ?μ­πο­δ?­ζε­ται ?­π? θρη­σκευ­τι­κ?ς, ?­θνι­κ?ς, φυ­λε­τι­κ?ς ? ?λ­λες ?­τε­ρ?­τη­τες. ?­ξα­γι­?­ζε­ται στ?ν μυ­στη­ρια­κ? ?­ν?­τη­τα τ?ς ?κ­κλη­σ?­ας, πο? συ­ν?­χε­ται ?­π? τ?ν πα­ρου­σ?­α το? Πα­ρα­κλ?­του. Στ?ν ?­πι­στο­λ? Πρ?ς Ρω­μα­?­ους, ? με­τα­μορ­φω­μ?­νος Πα?­λος γρ?­φει: «Μη­δε­ν? μη­δ?ν ?­φε­?­λε­τε ε? μ? τ? ?­γα­π?ν ?λ­λ?­λους? ? γ?ρ ?­γα­π?ν, τ?ν ?­τε­ρον ν?­μον πε­πλ?­ρω­κε.­.. κα? ε? τις ?­τ?­ρα ?ν­το­λ?, ?ν το­?­τ? τ? λ?­γ? ?­να­κε­φα­λαι­ο?­ται, ?ν τ? ?­γα­π?­σεις τ?ν πλη­σ?­ον σου ?ς σε­αυ­τ?ν. ? ?­γ?­πη τ? πλη­σ?­ον κα­κ?ν ο?κ ?ρ­γ?­ζε­ται? πλ?­ρω­μα ο?ν ν?­μου ? ?­γ?­πη»[13]. ? ξ?­νος, κι α?­τ?ς ? ?­χθρ?ς γ?­νε­ται ?­δελ­φ?ς. Προ­ν?­μια ? ?λ­λε­?­ψεις, ?­ξι­?­μα­τα ? τα­πει­ν? κα­τα­γω­γ?, δι­α­φο­ρ?ς θρη­σκε­?­ας, φυ­λ?ς, γνώσεων ? ?ξιωμάτων ?­ξα­φα­ν?­ζον­ται μπρο­στ? στ?ν ?­π?­λυ­τη ?­ξ?­α τ?ς ε?­κ?­νας το? ζων­τα­νο? Θε­ο? πο? ε?­ναι ? «?λ­λος»[14].   

Κά­τω ?­πό τήν προηγούμενη προ­ο­πτι­κή ? ?κ­παι­δευ­τι­κή δι­α­δι­κα­σί­α ?­πο­κτ? μιά «?λ­λη» δι­ά­στα­ση. ? «?λλος» καί ο? «?λλοι» δέν ε?ναι ξένοι, ?στω κι ?ν ε?ναι ?λλοεθνε?ς ? ?λλόθρησκοι. ?δ? ?χουμε μιά κοι­νω­νί­α προ­σώ­πων, μέ ?­ρι­ζόν­τια θέ­α­ση, κοι­νω­νι­κό­τη­τα καί ?­πο­δο­χή. Κα­τα­κό­ρυ­φες ?ν­τι­λή­ψεις α?­θεν­τί­ας, γνώ­σε­ων ? προ­νο­μί­ων ?­το­νο?ν καί δί­νουν τή θέ­ση τους σέ ?­πλό­τη­τα ?­πι­κοι­νω­νί­ας, σέ ε?­γε­νι­κή ?­μοι­βαι­ό­τη­τα, σέ συ­νε­τή α?­το­συγ­κρά­τη­ση, σέ δυ­να­τές φι­λί­ες, σέ κε­νω­τι­κές θυ­σί­ες, σέ ?κ­δη­λώ­σεις ?­νι­δι­ο­τε­λο?ς ?­γά­πης. ?­λοι ?­χου­με κάποιες τέτοιες προ­σω­πι­κές ?μ­πει­ρί­ες καί μν?­μες ?­πό κά­θε βαθ­μί­δα τ?ς ?κ­παί­δευ­σης.

Στή πρώ­τη συ­νάν­τη­ση μέ τή γνώ­ση, πα­ρα­μέ­νουν ?­λη­σμό­νη­τα τά πρό­σω­πα καί ? στά­ση τ?ν νη­πι­α­γω­γ?ν. Κά­ποι­ες δέν ?­ξε­ραν νά ?­γα­πο?ν. Σκλη­ρό­τη­τα λό­γου, πα­γω­μέ­νο βλέμ­μα, ?­τμό­σφαι­ρα φό­βου, καί δέν ?­κού­στη­κε γι' α?τές κα­λή λέ­ξη ?­πό κά­ποι­ο νή­πιο. Πολ­λά μι­κρά τό­τε στό πρό­σω­πό τους μί­ση­σαν τό πε­ρι­ε­χό­με­νο καί τή λέ­ξη σχο­λε?­ο. Κι ο? ?λ­λες; ?­λη­σμό­νη­τες. ?­γι­ναν ο? δεύ­τε­ρες μη­τέ­ρες. Μ?ς πέ­ρα­σαν συγ­κλο­νι­στι­κά στοι­χε?­α ?­γά­πης, συ­ναλ­λη­λί­ας, χα­ρ?ς, παι­χνι­διο?, ?λευθερίας, ε?­γέ­νειας καί δι­ά­θε­σης γιά γράμ­μα­τα. Κι ο? φι­λί­ες μας ?­πό τό­τε δέν ?­σβη­σαν μέ τά χρό­νια.

Τά ?­δια συ­ναι­σθή­μα­τα μας συ­νό­δευ­σαν καί στό Δη­μο­τι­κό. Κι ?­κε? δά­σκα­λοι καί δά­σκα­λοι. Κά­ποι­ους καί κά­ποι­ες δέν θέ­λου­με νά τούς θυ­μό­μα­στε. ?­να πλ?­θος ?­πό σκω­πτι­κά πα­ρω­νύ­μια κά­θι­σε πά­νω στά πραγ­μα­τι­κά τους ?­νό­μα­τα, κι ?τσι τε­λι­κά ξε­χά­στη­καν κι ?­μει­ναν μό­νο τά σκω­πτι­κά τους, πού δέν θυμόμαστε σέ ποιούς ?νήκαν. Κι ο? ?λ­λοι; δέν ξε­χνι­?ν­ται μέ τί­πο­τα. Μ?ς π?­ραν ?­πό τό χέ­ρι καί μέ τήν ?­πλό­τη­τα, τήν κα­λο­σύ­νη καί τήν ?­κά­μα­τη ?­πι­μο­νή τους μ?ς δί­δα­ξαν, μ?ς μόρ­φω­σαν, μ?ς μύ­η­σαν στή ζω­ή καί μ?ς σφρά­γι­σαν μέ ?­ξί­ες, ε?­γε­νι­κά ?­ρά­μα­τα καί ?­πλη­σί­α­στες ο?­το­πί­ες - κι α?­τές χρει­ά­ζον­ται.

Τό Γυ­μνά­σιο καί τό Λύ­κει­ο ε?­ναι τώρα ? κα­τ' ?­ξο­χήν χ?­ρος τ?ς ?κ­παι­δευ­τι­κ?ς σας δρά­σης, ?­πι­κοι­νω­νί­ας, ε?­θύ­νης, ?ρ­μο­δι­ο­τή­των, ?­παγ­γελ­μα­τι­κ?ς ?­ξέ­λι­ξης, συ­νύ­παρ­ξης μέ συ­να­δέλ­φους ?λ­λων ?ν­τι­κει­μέ­νων, ?λ­λου φύλ­λου, ?λ­λης προ­έ­λευ­σης, ?λ­λων ο?­κο­γε­νεια­κ?ν σχέ­σε­ων καί πρό­βλη­μά­των καί ?λ­λης προ­σω­πι­κ?ς ψυ­χο­σύν­θε­σης, ?­γω­γ?ς, παι­δεί­ας καί ?­ρα­μα­τι­σμ?ν. ?δ? διακρίνονται τρία ?πίπεδα ?πικοινωνίας.

Τό πρ?το, καθαρά παιδευτικό, μ?ς δίδει τή διδακτική θέση σέ σχέση «μέ τούς μαθητές», ?λλά δέν μπορε? νά ?ποσπαστε? ?πό τή σχέση μέ τά ?λλα ?πίπεδα, δηλαδή «μέ τούς ?λλους συναδέλφους», καί βέβαια μέ «τή διοικητική δομή τ?ς μονάδας πού ?πηρετε? ? καθένας» καί τήν ?ντίστοιχη, ?κείνην «τ?ς ε?δικότητας».

Τό πρ?­το ?­πί­πε­δο, χα­ρα­κτη­ρι­στι­κά δύ­σκο­λο καί τρα­χύ σή­με­ρα, συν­δέ­ε­ται μέ πλ?­θος πα­ρα­γόν­των. Θά ση­μει­ώ­σου­με τή δε­δο­μέ­νη κρί­ση τ?ς α?­θεν­τί­ας, πού πλήτ­τει τό μά­θη­μα, τήν ?­λι­κί­α καί τά προ­βλή­μα­τα τ?ς προ­ε­φη­βί­ας καί τ?ς ?­φη­βί­ας τ?ν μα­θη­τ?ν, τίς ?­κρα?­ες κοι­νω­νι­κές καί πο­λι­τι­στι­κές προ­κλή­σεις τ?ν και­ρ?ν μας, τήν ?­ξοι­κεί­ω­ση τ?ν νέ­ων μέ τά τε­χνο­λο­γι­κά προ­ϊ­όν­τα καί συ­νή­θως τήν ?λ­λει­ψη συ­νερ­γα­σί­ας το? Σχο­λεί­ου μέ ?ρ­κε­τούς ?­πό τούς γο­νε?ς τ?ν μα­θη­τ?ν. ?­δ? τό κέν­τρο το? βά­ρους τ?ς δι­δα­σκα­λί­ας πέ­φτει στόν Κα­θη­γη­τή, μέ τήν προ­ε­τοι­μα­σί­α γιά τήν κα­τά­κτη­ση το? ?ν­τι­κει­μέ­νου του, τή χρή­ση δι­ε­πι­στη­μο­νι­κ?ν ?­πι­χει­ρη­μά­των, τήν ?­πι­κου­ρι­κή βο­ή­θεια τ?ν νέ­ων τε­χνο­λο­γι­?ν καί κυ­ρί­ως τήν κα­λο­σύ­νη, τήν ?­πλό­τη­τα, τό μεράκι, τήν ε?­γέ­νεια καί τό ?ν­δι­α­φέ­ρον γιά τά προ­σω­πι­κά προ­βλή­μα­τα το? μα­θη­τή. Πραγ­μα­τι­κός δά­σκα­λος, λέ­ει ? ?­ε­ρός Χρυ­σό­στο­μος[15], ε?ναι ?κε?νος «πού δι­δ?­σκει μ?λ­λον πα­ρ? πο? ?­λ?γ­χει, πού παι­δα­γω­γε? πα­ρ? πο? τι­μω­ρε?, πού β?­ζει τ?­ξη πα­ρ? πο? δι­α­πομ­πε­?­ει». ?­χει με­γά­λη ση­μα­σί­α νά νι­ώ­σει ? μα­θη­τής ?­τι ? Κα­θη­γη­τής του ε?­ναι πέ­ρα ?­πό δά­σκα­λος καί ?ν­τι­μος φί­λος, πού σέ­βε­ται τόν δι­ά­λο­γο καί τήν ?­ξι­ο­πρέ­πεια τ?ν μα­θη­τ?ν του. ? γνώ­ση τ?ν μι­κρ?ν ?­νο­μά­των, ? συμ­πα­ρά­στα­ση σέ κρί­σι­μες στιγ­μές, ? ?λ­λο­γη ?­πι­εί­κεια, ? ?­χε­μύ­θεια κι ? ?κ­φρα­ση ?μ­πι­στο­σύ­νης ε?­ναι ?­σχυ­ρά στη­ρίγ­μα­τα γιά τήν ?­πο­δο­χή το? Καθηγητ? (κυρίως το? Θε­ο­λό­γου) ?­πό τούς μα­θη­τές του.

? μα­θη­τής ?ς «πλη­σί­ον» ε?­ναι ?­νάγ­κη νά ?­πο­κτή­σει θέ­ση στίς μέ­ρι­μνες, στίς φρον­τί­δες, στόν χρό­νο καί στήν καρ­διά μας. ?­λά­χι­στο ?ν­δι­α­φέ­ρον καί ?­κτί­μη­ση ?­χουν ?­πι­τύ­χει νά με­τα­μορ­φώ­σουν ?­πα­να­στά­τες καί νά ?­πο­κα­λύ­ψουν μέσα τους συγ­κλο­νι­στι­κές ποι­ό­τη­τες.

Τό δεύ­τε­ρο ?­πί­πε­δο ?­ρι­ο­θε­τε? τίς σχέ­σεις μας μέ τούς συ­να­δέλ­φους. ?­δ? γε­νι­κές ?ρ­χές καί γραμ­μές ε?­ναι πράγ­μα­τα ?­νέ­φι­κτα. ?­να  πλ?­θος δι­α­φο­ρ?ν φορ­τί­ζει τήν προ­σω­πι­κό­τη­τα καί ?­σχυ­ρο­ποι­ε? τήν ?­τε­ρό­τη­τα το? κα­θε­νός. ?λ­λω­στε κι α?­τή ? κοι­νω­νι­κό­τη­τα, γιά νά λει­τουρ­γή­σει, χρει­ά­ζε­ται νά ?ν­το­πί­σει συγ­γε­νή στοι­χε?­α πού θά φέ­ρουν τίς ?­τε­ρό­τη­τες πιό κον­τά σέ φι­λί­ες καί ?μοιβα?ες συμ­πά­θει­ες. ?­μως ? μεί­ω­ση τ?ν ?­πο­στά­σε­ων μέ τόν «?λ­λο», μέ κάθε θυσία, στήν προ­ο­πτι­κή μι?ς τρο­πι­κ?ς ?γ­γύ­τη­τας πού θα τόν φέ­ρει καί θά τόν κά­νει «πλη­σί­ον» μας ε?­ναι, πρ?τα γιά τόν Θε­ο­λό­γο Κα­θη­γη­τή καί μετά γιά ?λους τούς ?λλους, κα­θ?­κον, ?ποχρέωση, ε?­θύ­νη καί κρι­τή­ριο τ?ς πνευ­μα­τι­κ?ς του ταυ­τό­τη­τας. ?δ? ο? Τρε?ς ?εράρχες δανείζονται ?ναν λόγο το? Κυρίου, ?ταν ?πέστειλε τούς μαθητές Του νά διδάξουν στόν κόσμο, πού λέει πολύ λακωνικά: «το? ποι?σαι καί διδάξαι[16]». Τό καθ?κον καί ? ε?θύνη δι­κή μου, δική σας, ?λων μας. ? ?­πο­δο­χή σημαίνει «κοινωνία προσώπων», ? ?ρ­νη­ση το? «?λλου» σημαίνει ?διαφορία, ?νοχή καί λιποταξία ?γάπης.

Τό τρί­το ?­πί­πε­δο, «? θέ­α­ση τ?ς ?­ξου­σί­ας» κρύ­βει πολ­λά. Συ­νή­θως χτί­ζει ? ?­φή­νει πί­σω του ?­νει­ρα, φι­λο­δο­ξί­ες, προ­σμο­νές, πι­κρί­ες, ?­περ­βο­λές, λά­θη, θυ­σί­ες, ?­χα­ρι­στί­ες, ?­γω­ι­σμούς καί ?­γνω­μο­σύ­νες, σπά­νια ?­να­γνώ­ρι­ση. Ε?­ναι ? δυ­σκο­λί­α νά δι­και­ο­λο­γή­σεις τούς ?λ­λους, νά πι­στέ­ψεις σ'­α?­τούς, κι ?­κό­μη ? ?ν­τι­μη πα­ρα­δο­χή ?­τι κά­που ?­πο­λεί­πε­σαι. Στήν πυ­ρα­μί­δα τ?ς δι­οί­κη­σης καί τ?ν προ­νο­μί­ων ?­λοι ?­πι­θυ­μο?ν τό μέ­γι­στο ? τό πιό κον­τά στήν κο­ρυ­φή. Α?­τή ? θέ­α­ση τ?ς κο­ρυ­φ?ς ε?­ναι μό­νο προσ­δο­κί­α τ?ν κά­ποι­ων προ­νο­μί­ων τ?ς ?­ξου­σί­ας, ?­φο? γνω­ρί­ζου­με κα­λά ?­τι ? ?­λη­θι­νή ?­ξου­σί­α ε?­ναι «δι­α­κο­νί­α» καί «δου­λι­κή ?­πη­ρέ­τη­ση το? ?λ­λου». Θυ­μη­θε?­τε τήν ?­πάν­τη­ση το? Κυ­ρί­ου στούς ?­δελ­φούς ?­ά­κω­βο καί ?­ω­άν­νη, ?­ταν το? ζή­τη­σαν «δύ­ο θέ­σεις δί­πλα του στή μελλοντική Βα­σι­λεί­α του». ? ?­πάν­τη­ση: «Ο?κ ο?­δα­τε τί α?­τε?­σθε.­.­.» καί ? συ­νέ­χεια: «?ς ?­άν θέ­λ? γε­νέ­σθαι μέ­γας ?ν ?­μ?ν, ?­σται ?­μ?ν δι­ά­κο­νος, καί ?ς ?ν θέ­λ? ?­μ?ν γε­νέ­σθαι πρ?­τος, ?­σται πάν­των δο?­λος ...»[17].  ? λεπτομέρεια α?τή δέν ?φήνει περιθώρια γιά συζήτηση καί σχολιασμούς.

?γαπητοί Κυρίες καί Κύριοι Συνάδελφοι,

Ε?­ναι δύ­σκο­λος ? δρό­μος πού ?­πι­λέ­ξα­με. ?μ­πό­δια καί σύγ­χρο­νες δυ­σκο­λί­ες τόν κά­νουν δυ­σκο­λό­τε­ρο. ?­μως ? συ­ναί­σθη­ση τ?ς ε?­θύ­νης γιά τόν «?λ­λο» στήν προ­ο­πτι­κή νά γί­νου­με «πλη­σί­ον» του, τόν φορ­τί­ζει μέ μιά ?λ­πι­δο­φό­ρα σταυ­ρι­κό­τη­τα, α?­τήν τ?ς ?κ­κλη­σί­ας, πού προσ­δο­κ? τό κα­λύ­τε­ρο. Κι ? παι­δεί­α γιά νά φέ­ρει καρ­πούς, πρέ­πει νά ?­πευ­θύ­νε­ται στίς ψυ­χές, νά τίς κά­νει νά χαί­ρον­ται, νά ?­νει­ρεύ­ον­ται, νά δη­μι­ουρ­γο?ν. Νά ε?­ναι ?­πως τήν ?­ζη­σαν καί τήν θέ­λουν ο? Τρε?ς ?­ε­ράρ­χες? «δρό­μος ?­πε­λευ­θέ­ρω­σης καί δη­μι­ουρ­γί­ας καί ?­χι κα­τα­ναγ­κα­σμο? καί ?­τέ­λει­ω­των ?­πο­χρε­ώ­σε­ων. ?ν θέ­λου­με νά τι­μή­σου­με τούς Τρε?ς Με­γά­λους Δι­δα­σκά­λους χρει­ά­ζε­ται νά με­λε­τή­σου­με τό ?ρ­γο καί τήν προ­σφο­ρά τους,καί κυ­ρί­ως νά μι­μη­θο?­με τή στά­ση ζω­?ς τους». «? ?κ­κλη­σί­α», κι ?­με?ς τά μέ­λη της, πού δι­α­κο­νο?­με τήν παι­δεί­α, δέν σώ­ζου­με τόν κό­σμο ?­πι­βάλ­λον­τας σέ α?­τόν ?ρ­χές» καί προτάσεις μας. ? ρό­λος μας δέν ε?­ναι ο?τε ?ν­τα­γω­νι­στι­κός ο?­τε με­ταρ­ρυθ­μι­στι­κός, ?λ­λά με­τα­μορ­φω­τι­κός καί ?­να­και­νι­στι­κός.­.. Τό πνε?­μα τ?ς ?κ­κλη­σί­ας καί ? πνευ­μα­τι­κή ζω­ή τ?ν με­λ?ν της ε?­ναι ? δύ­να­μη πού μπο­ρε? νά με­τα­μορ­φώ­σει καί νά ?­να­και­νί­σει ?­λό­κλη­ρο τόν κό­σμο»[18].

ΣΕΡΡΕΣ 29 ?ανουαρίου 2012

?ορτή Τρι?ν ?εραρχ?ν

[1]. Βλ. Γ. Δ. Μπαμ­πι­νι­ώ­τη, «Η παι­δεί­α στους Τρεις Ι­ε­ράρ­χες» h­t­tp:­//w­ww.a­l­o­­­psis.gr/m­o­d­u­l­es.p­hp?n­a­me=N­e­ws&f­i­le=a­r­t­i­c­le&s­id=1366 : «?­τι τ?ν ο?­κεί­ων ?­με­λο?­μεν παί­δων, κα? τ?ν μ?ν κτη­μά­των α?­τ?ν ?­πι­με­λού­με­θα, τ?ς δ? ψυ­χ?ς α?­τ?ν κα­τα­φρο­νο?­μεν, ?­σχά­της ?­νοί­ας πράγ­μα» (Ε.Π.Μ. 51,327), προ­ει­δο­ποι­ε? ? Χρυ­σό­στο­μος».

[2].  Βλ.  ?. π. καί  Ε.Π.Ε. 32,69Β.

[3]. Βλ. Γ. Δ. Μπαμ­πι­νι­ώ­τη, «Η παι­δεί­α στους Τρεις Ι­ε­ράρ­χες» h­t­tp:­//w­ww.a­l­o­­­psis.gr/m­o­d­u­l­es.p­hp?n­a­me=N­e­ws&f­i­le=a­r­t­i­c­le&s­id=1366

[4]. Ε.Π.Ε. 25, 282.

[5].  7, 22.

6]. Πρίν πέν­τε χρό­νια σέ ?­να με­γά­λο Κοι­νω­νι­ο­λο­γι­κό Συ­νέ­δριο στό B­o­r­d­e­a­ux (2006), μί­α ?­μά­δα γνω­στ?ν ?­πι­στη­μό­νων πρό­τει­νε τή θε­σμο­θέ­τη­ση ?­πι­στη­μο­νι­κο? κλά­δου γιά τή με­λέ­τη το? ?­ρου «?λ­λος». Σή­με­ρα σέ ?­ρι­σμέ­να γαλ­λι­κά πα­νε­πι­στή­μια συμ­πε­ρι­λαμ­βά­νε­ται με­τα­ξύ τ?ν Κοι­νω­νι­κ?ν ?­πι­στη­μ?ν καί ? A­l­t­e­r­o­l­o­g­ie (στά ?λ­λη­νι­κά: ?λ­λο­λο­γί­α).

[7].  Βλ. Λουκ. 10,25-36.

[8]. Λεπτομέρειες γιά τίς μορφές τ?ς "?τεροφοβ?ας", βλ. Memmi A., Le racisme, Paris 1982, σσ. 115-118, 205-210.Κα­τά τήν ?­πο­ψη το? L­e­on P­o­l­i­a­k­ov στά κεί­με­να τ?ς Πα­λαι­?ς Δι­α­θή­κης o­? ?ρ­χι­κές ?­δέ­ες γιά τήν παγ­κο­σμι­ό­τη­τα το? Θε­ο? ?ρ­χον­ται σέ φα­νε­ρ? ?ν­τί­θε­ση μέ τήν ?­πό­λυ­τη το­πο­θέ­τη­ση τ?ν ?­βραί­ων ?­πέ­ναν­τι στά ?­θνη. ? ?ν­τί­θε­ση πε­ρι­κλεί­ει στό βά­θος μιά χρο­νο­λο­γι­κή με­τά­βα­ση ?­πό ?­να ?ρ­χι­κό ?­πί­πε­δο, ?­πως ε?­ναι τό ?­πί­πε­δο τ?ς Γε­νέ­σε­ως, μέ ?μ­φα­νε?ς ο?­κου­με­νι­κές ?­δέ­ες, σέ ?­να με­τα­γε­νέ­στε­ρο, ?­πως ε?­ναι λ.χ. τ? ?­πί­πε­δο το? ?­σμα­τος (1, 5-6) ? τ?ς ?­ου­δ?θ (16, 2-3,17) μέ ?­δη δι­α­μορ­φω­μέ­νες ?ν­τι­λή­ψεις φυ­λε­τι­σμο? (βλ. «B­r­?­ve h­i­s­t­o­i­re d­es h­i­?­r­a­r­c­h­i­es r­a­c­i­a­l­es», ?.π., σ. 71). ? ?­να­φο­ρά σέ ?­πό­κρυ­φα ε?­αγ­γέ­λια τ?ς πρω­το­χρι­στι­α­νι­κ?ς πε­ρι­ό­δου δέν ?­πο­τε­λε? ?­σφα­λ? μέ­θο­δο προ­σεγ­γί­σε­ως το? α?­θεν­τι­κο? πνεύ­μα­τος τ?ς ?κ­κλη­σί­ας, γι' α?­τό ?λ­λω­στε κα? τά ?­πό­κρυ­φα ? ψευ­δε­πί­γρα­φα πα­ρά τίς ?­ρι­σμέ­νες ?ρ­θές θέ­σεις τους ?­πο­κλεί­στη­καν ?­πό τόν Κα­νό­να τ?ς Και­ν?ς Δι­α­θή­κης (βλ. L­o­v­s­ky F., L' a­n­t­i­s­?­m­i­t­i­s­me c­h­r­?­t­i­en. T­e­x­t­es c­h­o­i­s­is et a­n­n­o­t­?s, P­a­r­is 1970, σ. 351). ?­ξ?λ­λου, ? ?­πι­σή­μαν­ση ?­νός ?­δι­αί­τε­ρου ?ν­τι­ση­μι­τι­σμο? σέ πε­ρι­στα­τι­κές ?­μι­λί­ες ? σέ ?­πο­λο­γη­τι­κά κεί­με­να ?­ρι­σμέ­νων ?κ­κλη­σι­α­στι­κ?ν συγ­γρα­φέ­ων καί Πα­τέ­ρων τ?ς ?κ­κλη­σί­ας ε?­ναι ο?­σι­α­στι­κ? ?­πι­φα­νεια­κή, ?­φο?, ?ς γνω­στόν, ? ?κ­κλη­σί­α ?­πο­τε­λε? κα­τά ?­ναν τρό­πο προ­έ­κτα­ση τ?ς Συ­να­γω­γ?ς καί ? ?ρ­χι­κός πυ­ρή­νας της ?­ταν ? κύ­κλος τ?ν (?­βραί­ων) μα­θη­τ?ν το? ?­η­σο?. ? ?­πι­τί­μη­ση τ?ν ?­βραί­ων, πού ?­πο­τε­λε? καί τό ?­πί­μα­χο ση­με?­ο, ?­χει παι­δα­γω­γι­κή καί ?­πο­λο­γη­τι­κή ση­μα­σί­α. Προ­βάλ­λε­ται στούς πι­στούς, γιά νά συ­νει­δη­το­ποι­ή­σουν τήν τρα­γι­κό­τη­τα το? ?σ­ρα­ήλ, πού σκό­τω­σε τόν Μεσ­σί­α του καί ?­χα­σε τή δυ­να­τό­τη­τα τ?ς σω­τη­ρί­ας του, καί ?­πο­σκο­πε? στήν ε?­αι­σθη­το­ποί­η­ση τ?ς συ­νει­δή­σε­ως τ?ν Χρι­στια­ν?ν πά­νω στό κεν­τρι­κό γε­γο­νός τ?ς ?­ναν­θρω­πή­σε­ως το? Θε­ο? Λό­γου, πού πα­ρα­νό­η­σε ? «?­κλε­κτός λα­ός» το? Θε­ο?. ? ?­πι­τί­μη­ση, μέ τήν ?λ­πί­δα ?­να­νή­ψε­ως καί ?­πο­δο­χ?ς τ?ς πί­στε­ως στόν Μεσ­σί­α Χρι­στό, ?­πευ­θύ­νε­ται καί στούς ?­με­τα­νό­η­τους ?­βραί­ους πού συ­νε­χί­ζουν νά μά­χον­ται τήν ?κ­κλη­σί­α (?­κτε­ν? ?­νά­πτυ­ξη τ?ν θέ­σε­ων τ?ς '­Ορ­θο­δό­ξου Πα­ρα­δό­σε­ως βλ. ?­ω. Χρυ­σο­στό­μου, Λό­γοι κα­τά ?­ου­δαί­ων 1-8, PG 48, 843-942). Γιά τίς λε­πτο­μέ­ρει­ες τ?ς ?ν­τι­ι­ου­δα­ϊ­κ?ς πρα­κτι­κ?ς πού ση­μει­ώ­νον­ται σέ δι­ά­φο­ρες φά­σεις τ?ς ?­στο­ρί­ας το? Χρι­στι­α­νι­σμο? βλ. F­o­n­t­e­t­te (de) F., H­i­s­t­o­i­re de l΄ a­n­t­i­s­?­m­i­t­i­s­me, P­a­r­is 1982.

[9]. Πε­ρισ­σό­τε­ρα βλ. H­i­e­r­n­a­ux J., «De l? i­n­d­i­v­i­du ? la p­o­p­u­l­a­t­i­on: l? a­n­t­h­r­o­po-b­i­o­l­o­­gie», La s­c­i­e­n­ce f­a­ce au R­a­c­i­s­me (συλ­λο­γι­κό, ?κδ. C­o­m­p­l­e­xe), P­a­r­is 1982, σ. 117 κ.?. ?­να­λυ­τι­κή πε­ρι­γρα­φή καί ?ρ­μη­νεί­α τ?ν βι­ο­λο­γι­κ?ν θε­ω­ρι­?ν σέ σχέ­ση μέ τό φαι­νό­με­νο το? πο­λι­τι­στι­κο? ?­λι­τι­σμο? βλ. στό ?ρ­θρο το? J­a­c­q­u­a­rd A., «B­i­o­l­o­g­ie et t­h­?­o­r­i­es d­es "?­l­i­t­es"­», La s­c­i­e­n­ce f­a­ce au R­a­c­i­s­me, σσ. 14-54.

[10].  Πραξ. 7,60.

[11].  Βλ. 8, 3.

[12].  Βλ. 9,1-2.

[13].  Βλ. 13,8-10

[14].  Α?τ? τ? συγκλονιστικ? ?λ?θεια μ?ς ?ποκαλ?πτουν τ? λ?για το? Πα?λου: «Π?ντες γ?ρ υ?ο? Θεο? ?στε δι? τ?ς π?στεως ?ν Χριστ? ?ησο?? ?σοι γ?ρ ε?ς Χριστ?ν ?βαπτ?σθητε, Χριστ?ν ?νεδ?σασθε. Ο?κ ?νι ?ουδα?ος ο?δ? ?λλην, ο?κ ?νι δο?λος ο?δ? ?λε?θερος, ο?κ ?νι ?ρσεν κα? θ?λυ? π?ντες γ?ρ ?με?ς ε?ς ?στε ?ν Χριστ? ?ησο?» Γαλ. 3, 26-28.

[15]. Βλ. ?ω. Χρυσοστόμου, ?μιλία Λ΄, PG,207-213.

[16]. Ματθ.  5, 18-19. «?μήν γάρ λ?γω ?μ?ν, ?ως ?ν παρ?λθ? ? ο?ρανός καί ? γ?, ??τα ?ν ? μ?α κερα?α ο? μή παρ?λθ? ?πό το? ν?μου ?ως ?ν π?ντα γ?νηται. ?ς ?άν ο?ν λ?σ? μ?αν τ?ν ?ντολ?ν το?των τ?ν ?λαχ?στων καί διδ?ξ? ο?τω τούς ?νθρ?πους, ?λ?χιστος κληθ?σεται ?ν τ? βασιλε?? τ?ν ο?ραν?ν? ?ς δ? ?ν ποι?σ? καί διδ?ξ?, ο?τος μ?γας κληθ?σεται ?ν τ? βασιλε?? τ?ν ο?ραν?ν.

[17]. Μάρκ. 10,39-45.

[18]. Bλ. Γ. ?. Μαντζαρίδη, Χριστιανική ?θική Ι, Θεσσαλονίκη 2002, σ. 57 κ. ?.