Θεολογικό, ?ορτολογικό καί λειτουργικό σχόλιο στήν ?ορτή τ?ς Θείας ?νανθρωπήσεως.
?ωάννου Κανιολάκη, Θεολόγου,
Δ/ντο? 3ου Γυμνασίου Ρεθύμνου.
Α. ?ορτολογικά. Προλογικό.
? ?κκλησ?α μας παρ?λληλα μ? τ?ν κ?κλο τ?ν κινητ?ν ?ορτ?ν πού ?χουν ?ς κ?ντρο τ? Π?σχα ?χει συνθ?σει κα? τ?ν κ?κλο τ?ν ?κιν?των ?ορτ?ν πο? ?χουν ?ς κ?ντρο τους τ? Χριστο?γεννα. Κα? ο? δυ? κ?κλοι συνθ?τουν τ?ν ?τ?σιο κ?κλο τ?ς λειτουργ?ας το? χρ?νου. Ο? κινητ?ς ?ορτ?ς ε?ναι κυρ?ως ο? ?ορτ?ς τ?ς ?σχατολογικ?ς ?ν?βασης το? κ?σμου κα? το? ?νθρ?που στ? θρ?νο το? Θεο?, ? ?ξοδος ?π? τ?ν κ?σμο το?το κα? ? ?ν?βαση στ? Βασιλεία το? Θεο?, ?στ?σο ο? ?κ?νητες ?ορτ?ς ?ορτ?ζουν τ?ν ε?σοδο, τ?ν ?ρχομ? τ?ς Βασιλε?ας το? Θεο? στ?ν κ?σμο πο? συντελ?σθηκε μ? τ?ν ?νανθρ?πηση το? Λ?γου το? Θεο?, το? Χριστο?. ? ?κκλησ?α μας ζε? τ? μυστ?ρι? της, ?χι μον?χα σ?ν μι? πορε?α ?σχατολογικ?, πορε?α ?ξ?δου ?π? τ?ν κ?σμο α?τ?, ?λλ? ταυτ?χρονα κα? σ?ν χαρο?μενη β?ωση τ?ς Βασιλε?ας πο? ?δη ?λθε με τ? Χριστ?. Τ?ν Βασιλε?α το? Θεο?, δ?ν τ?ν προσμ?νουμε ?πλ?ς, ?λλ? ?δη τ? γευ?μαστε τήν παρουσία της, γιατ? μ?ς τ? χ?ρισε ? ?διος ? Χριστ?ς, ?π? τ?ν ?για κι?λας ?κε?νη ν?κτα τ?ς Γενν?σεως.
Στ? β?ση, λοιπόν, το? ?τ?σιου κ?κλου τ?ν ?κιν?των ?ορτ?ν βρ?σκεται ? ?ορτ? τ?ς ?νανθρωπ?σεως. Στ? συν?χεια μ? β?ση α?τ?ν σχηματ?ζεται ? ??ρτιος κ?κλος τ?ς ?νανθρωπ?σεως πο? ξεκιν?ει σαρ?ντα ?μ?ρες πρ?ν τ? Χριστο?γεννα κα? τελει?νει σαρ?ντα ?μ?ρες μετ?, ?κολουθ?ντας τ?ν κ?κλο τ?ν κινητ?ν ?ορτ?ν. Στ?ν ??ρτιο κ?κλο τ?ς ?νανθρωπ?σεως προστ?θενται κα? ο? δυ? μεγάλες ?ορτ?ς τ?ς Περιτομ?ς κα? τ?ς ?παπαντ?ς.
? ?ορτ? τ?ς Γενν?σεως το? Χριστο?, ?ποτελε? τ? κ?ντρο τ?ν ?κιν?των ?ορτ?ν τ?ς ?κκλησ?ας μας. ?στορικ?, μ?χρι τ? 4ο α?. τ? Χριστο?γεννα ?ορτ?ζονταν μαζ? μ? τ? Β?πτιση το? Κυρ?ου ?ς μ?α κοιν? ?ορτ? μ? τ? ?νομα ?πιφ?νεια. ? ?ν?γκη προσηλυτισμο? τ?ν ε?δωλολατρ?ν στ? χριστιανικ? π?στη, πο? ??ρταζαν στ?ς 25 Δεκεμβρ?ου τ?ν ?ορτ? το? ?λιου, συν?βαλλε κατ? πολ? στ? ν? διαχωρισθο?ν ο? ?ορτ?ς α?τ?ς. Στ?ς 25 Δεκεμβρ?ου δ?ν γενν?ται πι? ? φυσικ?ς ?λιος ?λλ? ? νοητ?ς ?λιος τ?ς δικαιοσ?νης, ? Χριστ?ς.
? λειτουργι? διαμ?ρφωση τ?ς ?ορτ?ς μοι?ζει μ? α?τ? το? Π?σχα πο? πολ? πρ?ν ε?χε καθιερωθε?. ?δη σαρ?ντα ?μ?ρες πρ?ν ?ρχ?ζει ? νηστε?α τ?ν Χριστουγ?ννων. Στ?ς ?ρθριν?ς ?κολουθ?ες ψ?λλονται ο? Καταβασ?ες τ?ς ?ορτ?ς. ? ?βδομ?δα πρ?ν τ? Χριστο?γεννα μοι?ζει ?πως μ? τ? Μεγ. ?βδομ?δα το? Π?σχα. Μ?ς τ? βεβα?νουν α?τ? ο? ?κολουθ?ες τ?ν Μεγ. ?ρ?ν καθ?ς κα? τ?ς ?σπεριν?ς Θε?ας Λειτουργ?ας το? Μεγ. Βασιλε?ου, κατ? τ? πρ?τυπο τ?ς Μεγ. Παρασκευ?ς κα? το? Μεγ. Σαββ?ου. Πρ?ν τ? Χριστο?γεννα ?π?ρχουν κα? δυ? Κυριακ?ς προε?ρτιες. ? Κυριακ? τ?ν Προπατ?ρων κα? ? Κυριακ? πρ?ν τ?ν Γ?ννηση. ? λειτουργικ? μ?μηση το? Π?σχα συνεχ?ζεται κα? μετ? τ? Χριστο?γεννα. Γι? μι? ?βδομ?δα κυριαρχε? τ? μεθε?ρτιο στοιχε?ο. Τ?ν ?πομ?νη τ?ς ?ορτ?ς, ?ορτ?ζεται ? Σ?ναξη τ?ς Θετ?κου. Τ?ν ?πομ?νη ?π?σης Κυριακ? πο? λ?γεται ?ορτ? μετ? τ? Γ?ννηση το? Χριστο? ?ορτ?ζεται ? μν?στωρ ?ωσ?φ, ? πρ?τος ?ψευδ?ς μ?ρτυρας τ?ς Γενν?σεως κατ? ? πρ?τυπο τ?ς Κυριακ?ς τ?ν Μυροφ?ρων. ?κτ? ?μ?ρες μετ? τ? Γ?ννηση ?ορτ?ζεται ? Περιτομ? το? Κυρ?ου γι? ν? ?πιβεβαιωθε? ?π?σημα ? ?λ?θεια τ?ς ?νανθρωπ?σεως κα? ν? διατρανωθε? ? ε?κονισμ?ς τ?ς ?γδ?ης ?μ?ρας πο? ε?ναι ? ?μ?ρα τ?ς Βασιλε?ας το? Θεο?, σ?μφωνα μ? τ?ν Κυριακ? το? Θωμ? μετ? τ? Π?σχα. ? ??ρτιος κ?κλος τ?ς ?νανθρωπ?σεως κλε?νει λειτουργικ? μ? τ?ν ?ορτ? τ?ς ?παπαντ?ς.
Τέλος, πρέπει νά σημειωθε?, π?ς στ?ν ?ρχα?α μας ?κκλησ?α ? ?ορτ? τ?ν Χριστουγέννων ?ποτ?λεσε γρ?γορα μιά βαπτισματικ? ?ορτ?. Δηλ. ?ξ α?τ?ας τ?ς α?ξησης τ?ν προσερχομ?νων στ? Β?πτσμα, καθιερ?θηκε τ? Β?πτισμα ν? τελε?ται ?χι μ?νο τ? Μ?γα Σ?ββατο ?λλ? κα? τ? Χριστο?γεννα. Το?το ?νισχ?σει ?κ?μα περισσ?τερο τ? γεγον?ς τ?ς λειτουργικ?ς μ?μησης τ?ς πασχ?λιας περι?δου ?π? τ?ν ??ρτιο κ?κλο τ?ς ?νανθρωπ?σεως.
Β. Τό μυστήριο τ?ς ?νανθρωπήσεως. Θεολογικά.
?ταν διαμορφ?θηκε ? ?ορτ? τ?ς Χριστο? Γενν?σεως, α?τ? πο? ?πασχολο?σε τ?ν ?κκλησ?α, δ?ν ?ταν ? ?στορικός της προσδιορισμός ?λλ? κυρ?ως ? διατ?πωση κα? ? διακ?ρυξη τ?ς ?λ?θει?ς της. ? Χριστ?ς γι? τ?ν ?κκλησ?α μας ?ταν κα? ε?ναι ? ?νανθρωπ?σας λ?γος το? Θεο?. ? ?διος ? Θε?ς πο? ?π? θεϊκ? σγκατ?βαση γ?νεται ?νθρωπος. ? π?στη α?τ? ?πειλε?ται ?π? τ?ν α?ρεση το? ?ρε?ου. Στ?ν Α? Ο?κουμενικ? Σ?νοδο τ?ς Νικαίας ? ?κκλησ?α ?π?σημα πι? διατυπ?νει τ?ν π?στη της γι? τ? Θε?τητα το? Χριστο?. ? ?ορτ? τ?ς Γενν?σεως γ?νεται πι? ? χαρο?μενη ?ορτ? πο? διακυρ?σσει τ? Μυστ?ριο τ?ς ?νανθρωπ?σεως, ε?ναι ? ν?κη το? ?λ?ου τ?ς δικαιοσ?νης ?π?νω στ? σκοτ?δια το? κ?σμου το?του κα? ?ποτελε? τ? σημε?ο πο? ?ξαγγ?λει τ? ν?κη τ?ς ?κκλησ?ας ?ναντ?ον τ?ς α?ρεσης το? ?ρε?ου.
?κτοτε, κάθε Χριστούγεννα, 'Σήμερον' καί 'ε?ς τούς α?ώνας τ?ν α?ώνων' ?ορτάζουμε ?,τι συνέβη τότε, 'τ? καιρ? ?κείν?' στή Βηθλεέμ: Τή Σάρκωση το? Λόγου το? Θεο?. ?ορτάσουμε τή μητρόπολη τ?ν ?ορτ?ν, τό ?περεόρτιο μυστήριο τ?ς ?νανθρωπήσεως το? Λόγου το? Θεο?. ? Θεός 'τ? καιρ? ?κείν?' ?λλά καί 'σήμερον' καί 'ε?ς τούς α?ώνας τ?ν α?ώνων', προωθε? τό προαιώνιο καί α?ώνιο σχέδιό Του γιά τή σωτηρία το? κόσμου καί το? ?νθρώπου: Σαρκώνεται ? Υ?ός Το? '?κ Πνεύματος ?γίου καί Μαρίας τ?ς Παρθένου'. ? Υ?ός καί Λόγος ε?σέρχεται στήν ?στορία, 'φύσει γενόμενος ?νθρωπος δι' ?μ?ς'. ? ?ησο?ς ? ?πό Ναζαρέτ ε?ναι ? Σαρκωμένος Υ?ός το? Θεο?. ? Θεός συγκαταβαίνει ?ς Θεάνθρωπος, προσλαμβάνει τήν ?νθρώπινη φύση, ?λα τά σχήματα το? κόσμου καί τ?ς ?στορίας, ?ντάσσεται σέ ?να λαό, μιλάει τή γλώσσα τ?ν ?νθρώπων, ζε? καί ?νήκει σέ μιά ?νθρώπινη ο?κογένεια, ?χει συγγενε?ς καί φίλους, ?χει ?πάγγελμα, ε?ναι πολίτης το? κράτους το? ?ουδαϊκο? καί μι?ς παντοδύναμης ρωμαϊκ?ς α?τοκρατορίας, συγκρούεται μέ τίς πολιτικές καί θρησκευτικές δυνάμεις καί ?ξουσίες, κηρύττει τή καινούργια Βασιλεία τ?ς ?γάπης, τ?ς ε?ρήνης καί τ?ς δικαιοσύνης το? Θεο?, πεθαίνει καί ?ναστήνεται γιά τή Βασιλεία α?τή καί γιά τό λαό Του, ?ναλαμβάνει μεταμορφωμένο καί θεωμένο τό κτιστό στό θρόνο το? Θεοΰ καί Πατέρα. Μέ ?λα το?τα γίνεται φανερό πώς ? Θεός, ? Θεάνθρωπος καί Λόγος ?ποδέχεται καί καταφάσκει τήν ?νθρώπινη ?στορία, τήν προσλαμβάνει γιά νά τή μεταμορφώσει. ? Λόγος ε?σερχόμενος στήν ?στορία ?γκαινιάζει ?να νέο ?θος ζω?ς γιά τόν κόσμο, καινές ?νθρώπινες σχέσεις, καινά κριτήρια ?ξιολόγησης το? καθημερινο? βίου καί τ?ν ?νθρωπίνων πράξεων. ? ?νανθρώπηση το? Θεο? σήμανε τήν ?ψιστη πράξη κατοχύρωσης τ?ς ?ξίας καί ?ερότητας τ?ς ?νθρώπινης φύσης, τή δυνατότητα το? ?νθρώπου νά ?νταποκριθε? στή κλήση το? Θεο?, στό κατά φύσιν προορισμό του. ? Θεός προσφέρεται ?χι ?ς Διδάσκαλος τ?ς ?θικ?ς, ?λλά προσφέρει τό Σ?μα Του καί τό Α?μα Του στόν ?νθρωπο γιά νά συγκροτηθε? κατά χάριν τό Θεανθρώπινο πρόσωπό Του, νά συσταθε? ? καινή κτίσις το? Θεο?.
Μέ τή Γέννηση το? Κυρίου πραγματοποιο?νται ο? ?ποσχέσεις το? Θεο? καί ο? ?ραματισμοί τ?ν προφητ?ν. «?δού ? παρθένος ?ν γαστρί ?ξει καί τέξεται υ?όν, καί καλέσουσιν τό ?νομα α?το? ?μμανουήλ, ? ?στί μεθερμηνευόμενον μεθ' ?μ?ν ? Θεός». (Μάτθ. Α΄, 23). ?ντως πλέον ? Θεός ε?ναι μέ τό λαό Του. «Καί ? Λόγος σάρξ ?γένετο καί ?σκήνωσεν ?ν ?μ?ν καί ?θεασάμεθα τήν δόξαν α?το?. Ε?ς τά ?δια ?λθε, καί ο? ?διοι α?τόν ο? παρέλαβον. ?σοι δέ ?λαβον α?τόν, ?δωκεν α?το?ς ?ξουσίαν τέκνα Θεο? γενέσθαι, το?ς πιστεύουσιν ε?ς τό ?νομα α?το?».(?ωάν. Α΄, 14, 11-12). «? Θεάνθρωπος Χριστός ε?ναι ? ?νυπόστατη καθολική ?λήθεια. ? ?λήθεια γιά τό Θεό καί ? ?λήθεια γιά τόν ?νθρωπο... Ε?ναι ? πλήρης καί ?ληθινός Θεός, ? ?νωμένος μέ τήν ?γία Τριάδα καί ? πλήρης καί ?ληθινός ?νθρωπος, ? ?νωμένος μέ ?λους τούς ?νθρώπους, πού ?ποτελο?ν τό σ?μα Του, τήν ?κκλησία..... ? ?νανθρώπηση ε?ναι τό κεντρικό μυστήριο ?λης τ?ς Θείας Ο?κονομίας. ? δημιουργία καί ? σωτηρία, δλη ? ?λεημοσύνη καί ? φιλανθρωπία τ?ς ?γίας Τριάδος, τό νόημα καί ? σκοπός το? ε?ναι καί το? γίγνεσθαι ?νακεφαλαιώνεται στό Θεάνθρωπο Χριστό, πού μέ τήν ?νσαρκη παρουσία Το? ?ποκάλυψε τή χριστολογική καί χριστοκεντρική ρίζα καί προοπτική κάθε πραγματικότητας καί ?λόκληρης της πραγματικότητας»[1]. Μέ τήν ?νανθρώπηση ? ?νθρωπος καί ? κόσμος ε?σέρχονται πιά σέ κρίση ζω?ς καί θανάτου. ?λα πιά κρίνονται ?πό τή θέληση καί τή δυνατότητά τους νά ?νσωματωθο?ν, νά ?γκεντρισθο?ν στό Θεανθρώπινο Σ?μα, νά ?ποκαλύψουν τό μυστήριό της προσλήψεως τ?ς ?νθρώπινης φύσης στό Θεανθρώπινο Σ?μα καί νά φανερωθε? ?τσι ? πραγματικότητα τ?ς προσλήψεως α?τ?ς στό μυστήριο τ?ς ?κκλησίας 'Τό ?πρόσληπτον, ?θεράπευτον, ? δέ ?νωται τ? Θε?, το?το καί σώζεται', θά πε? ? ?γιος Γρηγόριος ? Θεολόγος.
Τό μυστήριο τ?ς ?νανθρωπήσεως ?νήκει στήν προαιώνια βούληση το? Θεο? καί Πατέρα Στήν προοπτική τ?ν Πατέρων τ?ς ?κκλησίας, ? ?ξία τ?ς κτίσεως καί ?λης τ?ς Δημιουργίας συνοψίζεται καί ?νακεφαλαιώνεται στό Χριστό, στήν ?νθρώπινη φύση το? Χριστο?. Στούς Πατέρες τό '?ν ?νθρώποις ε?δοκία', ?ποδηλώνει ?τι ? ?νανθρώπηση το? Λόγου ε?ναι τό προηγούμενο θέλημα το? Θεο?. ? ?νανθρώπηση ?π?ρχε στή βούληση το? Θεο?, ?νεξάρτητα ?πό τήν πτώση το? ?δάμ. ? ?νωση το? ?νθρώπου μέ τό Θεό δέν θά μπορο?σε νά πραγματοποιηθε?, ?ν δέν ?π?ρχε τό συγκεκριμμένο πρόσωπο, στό ?πο?ο θά ?νωνόταν ?ποστατικά ? θεία μέ τήν ?νθρώπινη φύση. ? ?νανθρώπηση ?ταν τό τέλος τ?ς Δημιουργίας. ? κτίση ?λη καί ? ?νθρωπος ?γιναν γιά τόν Θεάνθρωπο[2].
? Χριστός ?ρχεται ?πό ?γάπη, ε?ναι ? ?γάπη το? Θεο?. ?λόκληρη ? Δημιουργία ?ρίζεται ?πό τή Δημιουργική ?γάπη το? Θεο? καί Πατέρα ? Δημιουργός Θεός κινούμενος ?πό ?γάπη δημιουργε? καί τελειώνει αγαπητικά τή Δημουργία Του ?ποκαλύπτοντας τό σκοπό της πού ε?ναι ? ?γαπητική κοινωνία της μέ Α?τόν, «..μέ τή σάρκωση Του ? Λόγος κυριολεκτικά 'πάντα περιέλαβε καί ?ν ?αυτ? ?νυπέστησεν', γινόμενος 'τά πάντα ?ν π?σι α?τός ? Θεός', ?κριβ?ς μέσω τ?ς ?ληθιν?ς καί πλήρους ?νθρώπινης φύσεως πού προσέλαβε. Α?τός ?ταν ?ξ ?ρχ?ς ? σκοπός το? ?νθρώπου ?πό τόν ?πο?ον ?ξέπεσε, καί ?ποκαταστάθηκε ?ν Χριστ?. Νά φτειάξει α?τός ? 'μικρόκοσμος' ?πό τόν κόσμο ?ναν 'μακροάνθρωπο' ?νυποστασιασμένο στό Λόγο. ? ?νθρωπος μέ τήν ?γάπη του, ?νοποιώντας τόν κόσμο καί προσάγοντάς τον κατά τήν Πρόνοια το? Θεο? σ' Α?τόν, θά ?ξεπλήρωνε τό θέλημα το? Θεο? στόν κόσμο ?δηγώντας τον στήν ?σχατολογική πληρότητα"[3]. Τό ?γαπητικό το?το μυστήριο τ?ς Δημιουργίας πραγματοποιε?ται στό πρόσωπο το? τελειότερου τ?ν δημιουργημάτων, ?νθρώπου. Στήν πραγματοποίηση το? σκοπο? α?το?, τήν '?ν σαρκί' ?νωση το? ?νθρωπου καί το? Θεο?, ? ?γάπη το? Θεο? ε?ναι ?πόλυτη καί φανερώνεται πάντοτε ?ς ?έναη θυσία καί α?τοπροσφορά ?γάπης. Κορυφαία ?ποκάλυψη α?τ?ς τ?ς ?γάπης ε?ναι ? ?νανθρώπηση το? Λόγου.
? Χριστός ?ρχεται ?πό ?γάπη γιά νά ?νώσει '?ν ?αυτ?' καί μέ τό Θεό τόν ?νθρωπο. ?νδύεται τήν ?νθρώπινη φύση καί διά τ?ς ?λληλοπεριχωρησεως τ?ς Θείας καί ?νθρωπίνης φύσεως στό Πρόσωπό Του ?νσαρκώνει καί πραγματοποιε? τό δημουργικό ?γαπητικό Τριαδικό θέλημα τ?ς κοινωνίας το? κτιστο? μέ τό ?κτιστο. Στό πρόσωπο το? Λόγου ?ποκαλύπτεται ? Δημιουργία καί ? σκοπός της καί μάλιστα κατά τρόπο πραγματικό καί ?στορικό. ? '?ν Χριστ?' Θεανθρώπινη κοινωνία ε?ναι τό μυστήριον καί ? σκοπός το? κόσμου. ? ?νανθρώπηση το? Υ?ο? καί Λόγου ?ποκαλύπτει καί χαρίζει τή Τριαδική ?γάπη στό κόσμο, ε?ναι διακήρυξη τ?ς ?πόλυτης ?νώσεως το? ?νθρώπου μέ τό Τριαδικό Θεό, πού πραγματοποιε?ται '?ν Χριστ? καί ?ν ?γίω Πνεύματι καί ?ντός τ?ς ?κκλησίας. Στήν ?ν ?γί? Πνεύματι καινή κοινωνία τ?ς ?κκλησίας πραγματοποιε?ται ? ?νωση μέ τό Χριστό, καί δι' α?τ?ς ? ?νωση μέ τόν Πατέρα. «? κοινωνία α?τή ε?ναι, λοιπόν, ? πρώτη πραγματικότης γιγνομένη ?ν τ? Δημιουργία, δρ? ?ν χρόν? καί ?ν τόπω.?χει πλήρως τούς χαρακτήρας το? α?τίου τ?ς Δημιουργίας- τ?ς ?γάπης - το? κατ' ?ξοχήν στοιχείου α?τ?ς - τ?ς σαρκός- καί τ?ς κοινωνίας τ?ν δυό ε?ς τόν τέλειον βαθμόν ?π' ?κείνου, ? ?ποιος μόνον ?χει τήν δυνατότητα ταύτην, ?τοι ?πό του ?νσαρκωθέντος δημιουργικο? Λόγου το? Θεο?...? Χριστός, κατά τα?τα, ε?ναι διά τήν Κ. Διαθήκην ? ?νωσις, ? συμπερίληψις πάσης κινήσεως πρός γν?σιν, ?πό το? Θεο? Πατρός ?ν ?γάπ? ?ρχομένης καί ?ν ?αυτ? μέσ? τ?ς διά το? Σταυρο? σωτηρίας καί τ?ς ?ναστάσεως τελειουμένης καί διά το? ?γίου Πνεύματος ?ν ?νί ?κάστ? ?μ?ν πραγματοποιούμενης»[4].
Γ. ?νανθρώπηση και Ε?χαριστία. Λειτουργικά.
? Σάρκωση το? Θεο? ε?ναι ?να γεγονός καί μυστήριο διπλό: Στό μυστήριο τ?ς Σαρκώσεως ? Θεός προσλαμβάνει τόν ?νθρωπο ?φ' ?νός καί ?φ' ?τέρου ? ?νθρωπος προσλαμβανόμενος ?πό τό Θεό ζε? τή Θεία ζωή Του. ? Σάρκωοη ε?ναι ? ?ποκάλυψη το? Θεο? καί ? ε?σοδός του στήν ?στορία Στό μυστήριο τ?ς Σαρκώσεως ? ?πρόσιτος καί ?όρατος στόν κτιστό κόσμο Θεός ?ποκαλύπτεται καί ? ?πειρη φιλανθρωπία καί ?γάπη Το? σπάζει τίς ?ποστάσεις μέ τό κτιστό, γεφυρώνει τήν ?ντολογική ?πόσταση καί πραγματοποιε? τήν ?ρχέγονη ?πιθυμία Του πού ε?ναι ? ?νωση το? κτιστο? ?ν Α?τ?. Καί α?τό τό ?ργάζεται μέ τήν πρόσληψη τ?ς ?νθρώπινης φύσης ?πό ?να πρόσωπο τ?ς ?γίας Τριάδος, τό Λόγο. ? Λόγος φορε? τήν ?νθρώπινη σάρκα πού το? χάρισε ?ξ ?νόματος το? κόσμου ? Παρθένος, γίνεται ?ρατός καί προσιτός ?πό τά κτίσματά Του. ? σάρκα το? Λόγου ?ποκαλύπτει τό Θεό στόν κόσμο καί μεταδίδει σ' α?τόν τή Θεία ζωή Του. Καί προσλαμβάνοντας ? Θεός τήν ?νθρώπινη σάρκα τήν ?ψώνει σέ κατοικία - ναό το? Θεο? καί σέ Θεία σάρκα, τή θεώνει. Σάρκα στήν ?βραϊκή γλώσσα σημαίνει ?χι μονάχα τό σ?μα, ?λλά ?λόκληρο τόν ?νθρωπο. ?τσι ? Λόγος δέν προσλαμβάνει μονάχα τό ?νθρώπινο σ?μα ?λλά ?λο τόν ?νθρωπο. Στό Σ?μα τ?ς ?κκλησίας, στό Σ?μα το? Χριστο?, ?νωνόμαστε πραγματικά μέ τό Θεό. ? ?κκλησία θά γράψει ? Φλωρόφσκυ, «ε?ναι τό ?ργο το? Θεο? ?πάνω στή γ?. Ε?ναι ? ε?κόνα τ?ς ε?λογημένης Του παρουσίας, ? ?νοίκηση Του μέσα στό κόσμο... Στήν ?κκλησία, στό θεανθρώπινό της ?ργανισμό, πραγματώνεται συνεχ?ς τό μυστήριο τ?ς Σαρκώσεως, τό μυστήριο τ?ν ?διάλυτα ?νωμένων δυό φύσεων, τ?ς θείας καί τ?ς ?νθρωπίνης, ? πληρότητα τ?ς ?ποκαλύψεως, μι?ς ?ποκαλύψεως ?χι μόνο το? Θεο?, ?λλά καί το? ?νθρώπου»[5].
? ?κκλησία ε?ναι ?πως ? Χριστός, ? ?σύγχυτη ?νωση το? Θείου καί το? ?νθρωπίνου ? ?νάκραση το? κτιστο? μέ τό ?κτιστο. Στόν τόπο τ?ς ?κκλησίας συντελο?νται ο? μυστικοί Γάμοι το? Χριστο? μέ τόν ?γαπημένο λαό Του, μέ ?λη Του τή Δημιουργία Α?τή ? ?νωση ε?ναι ? προαιώνια ?πιθυμία το? Θεο?. ?λόκληρη ? δημιουργία ?γινε γιά νά χαρε? τή κοινωνία μέ τό Θεό, καί ? μικρόκοσμος ?νθρωπος κλήθηκε νά πραγματοποιήσει α?τή τή κοινωνία ? ?νθρωπος δημιουργημένος κατ' ε?κόνα το? Θεο? ?χει κληθε? νά τείνει πρός τήν Ε?κόνα - τό Χριστό πού ε?ναι ? Ε?κών το? Θεο? το? ?οράτου, νά ?νωθε? δηλαδή ?ποστατικά μέ τό Θεό καί Λόγο γιά νά γίνει τελικά μέσα στήν Ε?κόνα το? Θεο? κατά χάριν ?μοιός Του, κατά χάριν ε?κόνα Του, δηλαδή νά θεωθεί κατά χάριν. Τούτη ? ?σχατολογική ?δευση πραγματοποιε?ται μέσα στό Σ?μα τ?ς ?κκλησίας, πού ε?ναι τό Σ?μα το? παρατεινόμενου στούς α??νες Χριστο?. ? ?κκλησία ε?ναι ε?ς τούς α?ώνας τ?ν α?ώνων ? τόπος τ?ς διαρκο?ς Σαρκώσεως το? Θεο?, ? τόπος τ?ς ?έναης προσλήψεως το? κτιστο? ?πό το? ?κτίστου. Ε?ναι ? τρόπος καί ? τόπος τ?ς συγκαταβαίνουσας καί ?ποκαλυπτόμενης ?γάπης καί φιλανθρωπίας το? Θεο? καί τ?ς ?λεύθερης ?γαπητικ?ς ?ποδοχ?ς καί α?τοπαραδόσεως το? κτιστο? στή Θεία ?γάπη, ? τόπος τ?ς δίψας καί τ?ς πείνας το? ?ναμενόμενου σωτήρα καί βασιλιά, τ?ς ?λεύθερης συγκατάθεσης το? ?νθρωπου στό Θε?ο θέλημα [6].
? Θεία Ε?χαριστία, ε?ναι ? λειτουργικός τόπος, ?που ? λαός το? Θεο? ξαναζε? τό θα?μα τ?ς Θείας ?νανθρωπήσεως, ε?ναι ? τόπος τ?ς διαρκο?ς συναντήσεως το? λαο? το? Θεο? μέ τό Χριστό, τ?ς διαρκο?ς ?μοιβαίας ?νοικήσεως το? Χριστο? καί το? λαο? Του. ? Θεία φύση το? Χριστο? ?ποκαλύπτεται καί προσέρχεται γιά νά ?νωθε? μυστικά στό μυστήριο τ?ς Ε?χαριστίας μέ τήν ?νθρώπινη φύση καί νά ?ποτελεστε? τό Σ?μα το? Χριστο?, τό Θεανθρώπινο Σ?μα τ?ς ?κκλησίας. Μέ τό μυστήριο τ?ς Ε?χαριστίας λαμβάνουμε μέσα μας τό Χριστό. Στή πραγματικότητα ?μως ε?ναι ? Χριστός πού μας προσλαμβάνει καί μ?ς ?νώνει στή Θεία Του σάρκα, μ?ς Χριστοποιε? καί μας Θεοποιε?. ? ?νθρώπινη φύση το? Κυρίου μέ τήν ?ποστατική ?νωσή της μέ τή Θεία φύση, ζωοποιε?ται στήν Ε?χαριστία ο? πιστοί ζωοποιο?νται ?πό τή κοινωνούμενη Θεότητα. Τό μυστήριο της Ε?χαριστίας δέν ε?ναι μόνον ? τόπος τ?ς συσταυρώσεως καί τ?ς συναναστάσεως μέ τό Χριστό, δέν ε?ναι μονάχα ? τόπος το? σταυροαναστάσιμου ?ναβαπτισμο? μας στή ζωή Το? ε?ναι ? τόπος τ?ς ?νώσεως το? ?νθρωπίνου μετά το? Θείου, ? τόπος ?που ?χι μονάχα τελεσιουργε?ται ? Σταύρωση καί ? ?νάσταση το? ?νανθρωπισθέντος Λόγου, ?λλά καί ? τόπος τ?ς διαρκο?ς πραγμάτωσης το? Χριστολογικο? μυστηρίου τ?ς ?σύγχυτης ?νωσης το? ?νθρώπου μέ τόν Θεό, ? τόπος τ?ς διαρκο?ς Γεννήσεως το? Χριστο?.[7].
? Ε?χαριστία ε?ναι ? τόπος καί ? τρόπος τ?ς συνεχο?ς ?νσωματώσεως το? κτιστο? στό Κυριακό Σ?μα ? Ε?χαριστιακή ?νσάρκωση το? Χριστο? ε?ναι ? διηνεκής παρουσία τ?ς ?στορικ?ς Του ?νσαρκώσεως. ? Χριστός μέ τό μυστήριό της ?νυποστάσεως τ?ς ?νθρωπίνης φύσεως 'θεοπρεπ?ς τά πάντα ε?ς ?αυτόν ?νακεφαλαιώσατο'. Τό ?διο καί ? ?νθρωπος προσχωρώντας στόν τρόπο ?πάρξεως το? Χριστο? προσκομίζει σύμπασα την κτίση πρός ζωοποίηση μέσα στήν ε?χαριστιακή καθολικότητα το? ?κκλησιαστικο? σώματος. Στήν Ε?χαριστία γίνεται συγκεκριμμένη ? ?λλαγή το? τρόπου ?πάρξεως τ?ς φύσεως τ?ν ?ντων: ? κατά χάριν ε?σαγωγή της στόν τρόπο τ?ς θείας τριαδικ?ς προσωπικ?ς κοινωνικ?ς ?πάρξεως, τήν ?ποίαν συγκροτε? ? Πατήρ, ? κατά χάριν ε?σαγωγή το? κόσμου καί τ?ς ?στορίας διά το? ?νθρώπου στό μυστήριο τ?ς ?νυποστάσεως στήν καινή κτίση το? ?ναστημένου Σώματος το? Χριστο?, στό ?ντως ε?ναι,....Κατά τίς βαθμίδες ?ντολογικ?ς ?νσωματώσεως στό ζ?ν Σ?μα το? Κυρίου ?που τό ?νθρώπινο καί κοσμικό ε?ναι, προσλαμβανόμενο μέσω τ?ν ε?χαριστιακ?ν ?νσαρκώσεων στή θεωμένη σάρκα το? Κυρίου μεταμορφώνεται βαθμιαία, γίνεται δηλαδή ?κκλησία καί σώζεται διά τ?ς Σαρκός καί το? Α?ματος το? Χριστο?[8].
? Θεία Λειτουργία σύμφωνα με ?ρισμένους λειτουργικούς Πατέρες ( Θεόδωρος ?νδίδων, ψευδοΣωφρόνιος ?εροσολύμων κ.λ.π), στή τελετουργική της ?πιτέλεση, ?νακεφαλαιώνει τή ζωή το? Χριστο? καί ?λόκληρη τήν Ο?κονομία τ?ς σωτηρίας πού συντελέσθηκε μ' α?τή. ?τσι ? Λειτουργία ?ρχίζει ?πό τήν ?γία Πρόθεση πού λειτουργικά συμβολίζει τό σπήλαιο τ?ς Βηθλεέμ. ? Βηθλεέμ ε?ναι ? τόπος τ?ς '?ν σαρκί' φανερώσεως το? Θεο? καί γι' α?τό ? λειτουργική φανέρωσή Του ?ρχίζει ?πό τήν Πρόθεση. ?κε? προσκομίζουμε τόν ?ρτο -τά πρόσφορα πού ε?ναι ? σάρκα το? κόσμου, ? σάρκα τ?ς Παρθένου Μαρίας γιά νά γεννηθε? ?ξ α?τ?ς, ?ξ α?το? το? ?ρτου ? ο?ράνιος ?ρτος τ?ς ζω?ς. ? Διάκονος προετοιμάζοντας τά Δ?ρα γιά τήν προσκομιδή συμβολίζει τόν ?γγελο πού ?ναγγέλλει στή Μαρία τό Χα?ρε καί τ?ς γνωρίζει τό χαρμόσυνο μήνυμα τ?ς Γεννήσεως το? Θεο?.
? ?ερέας στεκόμενος μπροστά στή Πρόθεση γιά νά ?τοιμάσει τά Τίμια Δ?ρα ?παγγέλει ?μνους τ?ς ?ορτ?ς τ?ν Χριστουγέννων. '?τοιμάζου Βηθλεέμ, ?νοικται πάσιν ? ?δέμ...'. ? Λειτουργική τελεσιουργία τ?ς ?νσαρκώσεως θά συνοδευτε? μέ τά ?ντίφωνα ? τά Τυπικά γιά νά δηλωθε? πώς ? ?ρχόμενος Κύριος ε?ναι α?τός πού ?πό α??νες ?χει ?ναγγελθε?, καί θά ?λοκληρωθε? μέ τή ψαλμωδία το? '? Μονογενής Υ?ός καί Λόγος το? Θεο?...' σέ συνδυασμό μέ τό Τρισάγιο ?μνο γιά νά δηλωθε? πώς ? σαρκούμενος καί ?ρχόμενος ε?ναι ?νας 'τ?ς ?γίας Τριάδος συνδοξαζόμενος τ? Πατρί καί τ? ?γί? Πνεύματι...'. Λίγο πρίν τήν ?νάγνωση το? Ε?αγγελίου, κατά τή ψαλμωδία το? Τρισάγιου ?μνου, ? Λειτουργός πλησιάζει ε?χόμενος καί δοξολογώντας, τήν Πρόθεση: «Ε?λογημένος ? ?ρχόμενος ?ν ?νόματι Κυρίου»
? Πρόθεση -κατά τή νεότερη ?γιογραφική παράδοση- ?γιογραφε?ται μέ τήν Ε?κόνα τ?ς Γεννήσεως το? Χριστο?, καθώς ?ρμόζει στόν λειτουργικό συμβολισμό της, ?λλά καί γιά τονισθε? μέ τήν Ε?κόνα ? ?λήθεια τ?ς ?νανθρωπήσεως, σέ μιά μυστική ?πανασυνάντηση τ?ς ?ορτ?ς τ?ς ?ρθοδοξίας, τ?ς νίκης δηλαδή τ?ν ε?κόνων καί ?κείνου πού α?τή ?ορτάζει καί ο?κουμενικά καί διαχρονικά διακηρύσσει: το? μυστηρίου τ?ς ?νανθρωπήσεως. ?κε? στή Πρόθεση - Βηθλεέμ, ?που συγκατέβηκε ? Χριστός γιά νά συναντήσει τό κόσμο, ?κε?, ε?ς τούς α?ώνας τ?ν α?ώνων, στήν ?έναη τελεσιουργία τ?ς Ε?χαριστίας, ? κόσμος προσφέρει ?αυτόν στήν ?γάπη το? Θεο?, ?κε? ? λαός το? Θεο? προσφέρει τό κόσμο καί τόν ?αυτό του, - τό ψωμί καί τό κρασί - γιά νά ?τοιμαθε? πρός ?ποδοχή το? Θεο?, νά ?ποκαλυφθε? στό κτιστό κόσμο ? ?γάπη το? ?κτίστου Θεο?, νά ?ναδειχθε? ?πό ?κε? ? Κύριος το? Σταυρο?, το? Τάφου, τ?ς ?ναστάσεως καί τ?ς '?κ δεξι?ν καθέδρας', νά μεταμορφωθε? ? κτιστός κόσμος μέσα στήν ?γάπη Του, σέ καινή κτίση ?ν Χριστ? καί ?ν 'Αγίω Πνεύματι.
Δ. "Ζ? δέ ο?κέτι ?γώ, ζε? δέ ?ν ?μοί Χριστός".' ?πιλογικό.
? ?κκλησία μέ τή λατρεία της, μέ τά μυστήρια καί ?διαίτερα μέ τή Θεία Ε?χαριστία γίνεται ? τόπος καί ? τρόπος τ?ς ?έναης ?νσάρκωσης το? Θεο? Λόγου, ? τόπος τ?ς διαρκο?ς προσλήψεως το? κτιστο? ?πό τό ?κτιστο. ? ?νανθρώπηση φανερώνει τό καινό τρόπο τ?ς συνάντησης Θεο? καί ?νθρώπου, μιά συνάντησης πού τήν περιγράφει καί τήν ?ροθετε? ? συνέργια Θεο? καί ?νθρώπου γιά τήν ?πίτευξη τ?ς σωτηρίας καί τ?ς θέωσης. ?πό τό Θεό δίνεται ? καινούργια δυνατότητα καί ? χάρη γιά νά φτάσει ? ?νθρωπος στή θέωση. ?λλά τώρα ?παιτε?ται ? ?πόλυτη ?νταπόκριση το? ?νθρώπου, ? προσωπική του θέληση νά προσφέρει ?λεύθερα τόν ?αυτό του στήν ?πίτευξη καί τήν ?ποτελεσματικότητα τ?ς συνέργιας. Καί ? πλέον γνήσιος καί α?θεντικός τόπος καί τρόπος γιά νά γίνουν καί νά τελεσφορήσουν ?λα α?τά, ε?ναι τά μυστήρια της ?κκλησίας, ?διαίτερα τό μυστήριο τ?ν μυστηρίων ? Θεία Ε?χαριστία, ?κε? ?που σωματοποιε?ται ? μυστική συνάντηση καί ?νωση το? Θεο? μέ τόν ?νθρωπο[9].
Μέσα στήν ?κκλησία καί μέ τήν ?νανθρώπηση το? Λόγου νικ?νται ? θάνατος, ? φθορά καί ? ?μαρτία, συντρίβεται τό παράλογο καί τό κακό καί ?λα πιά μπορο?ν νά ζήσουν σάν σέ μιά καινούργια κτίση, νά ζήσουν μιά καινή ζωή, μιά ζωή Θεανθρώπινη. Μέ τήν ?νανθρώπηση ? ?νθρωπος προσοικιώνεται τή χάρη τ?ς Ο?κονομίας τ?ς σωτηρίας καί πλέον προσκαλε?ται στόν ?γώνα τ?ς προσωπικ?ς καρποφορίας. ? ζωή τ?ς ?κκλησίας μας γίνεται ? τόπος μι?ς καιν?ς πνευματικότητας, ?που ? ?νθρωπος μέ τή ?πακοή το? στό Θέλημα το? Θεο?, ?πως α?τό φανερώνεται στή καθολικότητα το? ?κκλησιαστικο? σώματος, ?νσωματώνεται στό Κυριακό Σ?μα καί γίνεται πρόσωπο καθώς ?πολαμβάνει ?ν ?γάπ? τήν κοινωνία μέ τό Πρόσωπο το? Θεο? Λόγου.
[1] Μ. Καρδαμάκη, ?ρθόδοξη Πνευματικότητα, σελ. 100.
[2] ?. Βλάχου, Ο? Δεσποτικές ?ορτές, σέλ. 43.
[3] Ν. Λουδοβίκου, ? Ε?χαριστιακή ?ντολογια, σελ..206
[4] Σχετ. στό. Ν. Νησιώτη. Προλεγόμενα ε?ς τήν θεολογική γνωσιολογίαν. σελ. 65- 56, 159-160
[5] π. Γ. Φλωρόφσκυ. Θέματα ?ρθοδόξου Θεολογίας, σελ. 191
16 Π. Νέλλα, ? μητέρα το? Θεο? καί ? θεοκεντρικός ?νθρωπισμός. Σύναξη 59./ 1996