Αξιολόγηση του Μαθητή και

Παιδαγωγική Ευαισθησία ( ή Αναλγησία)

του Φ. Κ. Βώρου*

Αξιολόγηση είναι η αποτίμηση του αποτελέσματος μιας προσπάθειας. Στην περίπτωση που μας απασχολεί εδώ το εκτιμώμενο αποτέλεσμα αναφέρεται στις γνώσεις και δεξιότητες, που φέρεται να έχει κατακτήσει κατά τη φοίτησή του ο αξιολογούμενος. Τρίτο εκτιμώμενο στοιχείο θεωρείται η ευαισθητοποίηση που δέχτηκε ο αξιολογούμενος στο πεδίο των αξιών της ζωής και της κοινωνίας·

η ευαισθητοποίηση αυτή εκδηλώνεται με τη συμπεριφορά του. Σχετικά με την αξιολόγηση του μαθητή εγείρονται και αντιρρήσεις και απορίες: κατά πόσο οι γνώσεις και δεξιότητες που επιβάλλονται με την υποχρεωτική Εκπαίδευση είναι οι πιο αποδεκτές από τη σκοπιά την παιδαγωγική, τη μορφωτική, την κοινωνική- οικονομική, από τη σκοπιά της σταδιοδρομίας[1]. Κατά πόσο η ευαισθητοποίηση περί αξιών κινείται προς την κατεύθυνση Ελευθερίας των Συνειδήσεων ή διαμόρφωσης και συμμόρφωσης προς Οδηγίες υποχρεωτικές για τους εκπαιδευόμενους[2]. Κατά πόσο τα ερωτήματα που δίνονται στους εξεταζόμενους προάγουν τις πνευματικές δυνατότητές τους ( μνήμη, κρίση, φαντασία, δημιουργική δραστηριότητα) και επηρεάζουν ευεργετικά τη μαθησιακή διαδικασία ή παράγουν σύγχυση και αποπροσανατολισμό για τη σκέψη των εξεταζομένων; ή προκαλούν κενολογία και αοριστολογία; Ποια ερωτήματα ( για εξετάσεις και αξιολόγηση των επιδόσεων ) πηγάζουν φυσιολογικά από τη μαθησιακή κατάσταση που οικοδομήθηκε με τη διδασκαλία μας; με το βιβλίο που υποδείξαμε;

Έναντι αυτής της προβληματικής [3] επιχειρούμε κάποια προσέγγιση σε τρία επιμέρους ζητήματα : Γιατί γίνονται εξετάσεις ( και αξιολόγηση), σε ποιο πεδίο διεξάγονται και πώς είναι παιδαγωγικά σκόπιμο να διενεργούνται για να μην εκτρέπουν από τους μορφωτικούς στόχους της Εκπαίδευσης;

α΄ Γιατί λοιπόν εξετάσεις ( και αξιολόγηση);

- Πρώτα , για να γνωρίσει ο εκπαιδευτικός το ακροατήριό του και να οργανώσει την παραπέρα εργασία του ( πορεία μαθημάτων, ρυθμό, μέθοδο, τρόπο αντιμετώπισης των συγκεκριμένων ατόμων του ακροατηρίου του).

- Δεύτερο, για να διαγνώσει ο εκπαιδευτικός σε ποιο βαθμό πέτυχε η προηγούμενη διδακτική του προσπάθεια, ώστε να βελτιώσει, αντίστοιχα, το ρυθμό και τη μέθοδο της διδασκαλίας του. ( Μπορείτε να στοχαστείτε το πέλαγος ασυνεννοησίας που παράγεται, όταν μία κεντρική υπηρεσία προωθεί στα σχολεία χείμαρρο Οδηγιών γραμμένων από άτομα που δε δίδαξαν αυτά τα ίδια θέματα και δεν εξέτασαν στην αίθουσα το βαθμό της επιτυχίας τους);

-Τρίτο, για να πληροφορεί ο δάσκαλος τον εκπαιδευόμενο και τον κηδεμόνα του ποια είναι η πορεία του μαθητή ως αποτέλεσμα της κοινής προσπάθειας ( ή απάθειας) · και να αναζητεί τα αίτια, να υποδεικνύει μέτρα βελτίωσης, πάντα με παιδαγωγική ευαισθησία[4].

-Έπειτα έρχονται οι εξετάσεις ( αξιολογήσεις) προαγωγής από τάξη σε τάξη. Στόχος κεντρικός είναι να εκτιμηθεί κατά πόσο ο εξεταζόμενος έχει την αναγκαία προπαιδεία, για να προχωρήσει στην επόμενη τάξη. Είναι μία από τις πιο βασανιστικές στιγμές στην εκπαιδευτική διαδικασία. Γιατί:

· Η παιδαγωγική ευαισθησία θυμίζει πάντα την ανάγκη για ενίσχυση της αυτοπεποίθησης των πραγματικά ή συμπτωματικά αδυνάτων .

· Η αίσθηση της εκπαιδευτικής ευθύνης θέτει στο εκπαιδευτικό μόνιμα το ερώτημα: ποιος φταίει για τους αδύνατους; ο μαθητής- η οικογένεια - το κοινωνικό περιβάλλον ή ο δάσκαλος - το πρόγραμμα- το βιβλίο - η ατυχής διδακτική πράξη - το σχολικό περιβάλλον -ο τρόπος εξέτασης;[5]

· Η γενικότερη αίσθηση ευθύνης ( κοινωνικής , πολιτικής, ανθρωπιστικής, εθνικής) οδηγεί σε σκέψεις για τη βελτίωση του σχολικού συστήματος ώστε: να είναι ελκυστικό[6] και πειστικό, πιο αποτελεσματικό και κοινωνικά πιο δίκαιο. ( Όταν βέβαια έχουμε έλλειμμα ευαισθησίας και ευθύνης, μπορούμε να φτάνουμε άνετα σε κρίσεις αναλγησίας, όπως : « Με την εξεταστική διαδικασία - αξιολόγηση εκκαθαρίζεται το σχολείο από τους ανίκανους ή τους αδιάφορους». Το καίριο όμως ερώτημα παραμένει: «Είναι ανίκανοι ή τους κάναμε; αδιαφόρησαν για τις απαιτήσεις του σχολείου ή αδιαφορήσαμε για τις υποχρεώσεις μας»;) [7]

β΄ Ποιο είναι το παιδαγωγικά αποδεκτό και κοινωνικά δίκαιο περιεχόμενο των εξετάσεων ( αξιολόγησης);

Η απάντηση με συντομία:

· Εξετάζουμε τα παιδιά και αξιολογούμε τις επιδόσεις τους σε ό,τι πραγματικά έχουμε διδάξει, όχι δείχνοντας σελίδες για να διαβάσουν, αλλά κινώντας εμείς τη μαθησιακή διαδικασία με τη διδακτική μας προσπάθεια στην αίθουσα διδασκαλίας.

· Διερευνούμε και το βαθμό όπου μπορεί να φτάσει η κριτική ικανότητά τους ,με αφετηρία όσα πράγματι διδάξαμε.

· Μπορούμε και να ενθαρρύνουμε την παραπέρα έρευνα κάποιου ζητήματος και τη δημιουργική σύνθεση, πέρα από όσα διδάξαμε.

Συνοψίζουμε : οι ερωτήσεις που απορρέουν « φυσιολογικά» από τη

διδασκαλία φαίνεται να είναι:

· Διαπιστωτικές της βασικής γνώσης που έχει αφομοιωθεί και εγγραφεί με εννοιολογική ταξινόμηση στη μνήμη.

· Προτρεπτικές για τη διατύπωση γνώμης, με τεκμήρια, συλλογιστική δομή, αποδεικτική διαδικασία ( σκέψη, κρίση)[8].

· Ενθαρρυντικές για δημιουργική πράξη ( με έρευνα, φαντασία, επινόηση, οργάνωση, δοκιμή, τελική σύνθεση)[9],για επινοητική προσπάθεια.

γ΄ Τρόποι Εξέτασης ( και αξιολόγησης) :

· Όλες οι περιπτώσεις που καταχωρίσαμε στην § α΄ συνοδεύονται αυτονόητα από παιδαγωγική κατανόηση και επιτρέπουν ή συγχωρούν ή και απαιτούν παιδαγωγική επιείκεια, για λόγους ενίσχυσης της αυτοεκτίμησης ή αυτοπεποίθησης.

· Τα όρια της επιείκειας ευνόητο είναι να στενεύουν , όταν :

(1) Προβλέπεται δύσκολη η παραπέρα πορεία το κρινόμενου,

ίσως και ο τραυματισμός της αυτοπεποίθησής του από κάποια

αυριανή δοκιμασία του[10].

(2)Είναι κοινωνικά απαιτητή η εξακρίβωση της επάρκειας του

κρινόμενου για κάποια φάση που ακολουθεί ( παραπέρα σπουδές,

άσκηση επαγγέλματος, διεξαγωγή διαγωνισμού, όπου οι μετέχοντες

αναμένεται να υπερβούν κάποιο όριο επιδόσεων.

· Εφόσον η επίδοση του ατόμου ως προς τις γνώσεις και τις δεξιότητές του εκφράζεται με το λόγο ( προφορικό ή γραπτό)[11] ή με έργα χεριών , αυτονόητο είναι ότι η εξέταση παίρνει αντίστοιχες μορφές.

· Σε όλες τις περιπτώσεις αναμένεται να αξιολογούνται:

Η ακρίβεια και πληρότητα του περιεχομένου.

Η ορθοέπεια και συλλογιστική δομή του λόγου.

Η αισθητική εμφάνιση του λόγου ή του έργου χειρών.

· Στις περιπτώσεις εξετάσεων μετά τη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση, για ποικίλους λόγους, η κοινωνία απαιτεί μέσα και κριτήρια πιο αυστηρά και πιο αντικειμενικά ( π.χ. εξετάσεις μόνο γραπτές[12] και όχι ενδοσχολικές). Τότε είναι και ωριμότεροι οι εξεταζόμενοι, ο λόγος τους απελευθερώνεται από την επιρροή του δασκάλου τους, πλησιάζει προς την επιστημονική έκφραση. Για την ώρα αυτή οι εξεταζόμενοι θεωρούνται ώριμοι για να εξετάζονται από φορείς άλλους , όχι από το «φυσικό» τους δάσκαλο.

Φ.Κ.Βώρος

επιτ. σύμβουλος του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου

Σημειώσεις: διευκρινίσεις παραπομπές.