Aποτυπωματα

Συνωστισμός επετείων

Tης Mαριαννας Tζιαντζη

Ο τρόπος που βλέπουμε τις επετείους, που τις τιμούμε ή τις ξεχνάμε, δεν αντανακλά τόσο την ιστορική βαρύτητα ενός γεγονότος, αλλά τη θέση που αυτό κατέχει σήμερα, εδώ και τώρα, στη συλλογική συνείδηση. Από μόνη της μια επέτειος δεν είναι ιερή: οι άνθρωποι (οι πάνω, οι κάτω και οι δίπλα) επιδιώκουν, για διάφορους λόγους, να της προσδώσουν βαρύτητα και ιερότητα. Μερικές φορές οι επέτειοι μας δίνουν την αφορμή απλώς να γεμίσουμε τον δημοσιογραφικό χώρο ή χρόνο, όμως μας προσφέρουν και την αφορμή να αναλογιστούμε όχι το παρελθόν, αλλά το παρόν και το μέλλον μας.

Πολλές επέτειοι συνωστίζονται στο μήνα που λήγει αύριο, όπως και σε ολόκληρο το 2009: 20 χρόνια από την πτώση του Τείχους, ένας χρόνος από την εκλογή του Ομπάμα, 20 χρόνια της ελληνικής ιδιωτικής τηλεόρασης, ενώ αν ανατρέξουμε στους εγχώριους και ξένους διαδικτυακούς καταλόγους των επετείων του 2009, θα ζαλιστούμε από το πλήθος των αξιομνημόνευτων προσώπων και γεγονότων. Μια κραταιά βιομηχανία επετείων: 200 χρόνια από το θάνατο του Χάιντν, 250 από το θάνατο του Χέντελ, 100 από τη γέννηση του Γιάννη Ρίτσου και του Μπέκετ... και τελειωμό δεν έχουμε. Ωστόσο, η 80ή επέτειος του Κραχ του '29 αποκτά φέτος περισσότερη σημασία από ό,τι είχε πριν από μια δεκαετία, καθώς η τωρινή οικονομική κρίση μάς οδηγεί στην αναζήτηση αναλογιών και διαφορών. Τα 150 χρόνια από την έκδοση της «Καταγωγής των ειδών» βαραίνουν περισσότερο από τα 200 χρόνια από τη γέννηση του Δαρβίνου, καθώς η ισχυρή επίδραση που ασκούν οι «δημιουργιστές» (creationists) φανερώνει πολλά για την τρέχουσα αντίληψη γύρω από τα όρια ανάμεσα στη θρησκεία και την επιστήμη.

Στην καθημερινότητά μας δεν αφιερώνουμε πολύ χρόνο για το νόημα των μεγάλων επετείων. Το δικό μας «πριν» και «μετά» δεν ορίζεται μόνο από τα μεγάλα ιστορικά γεγονότα (π.χ., για τους Κύπριους πριν και μετά την τουρκική εισβολή), αλλά και από τις χρονολογίες - τομές στην προσωπική μας ζωή, όπως τις σπουδές, την εργασία, την οικογένεια, τα σπίτια και τους τόπους που αλλάξαμε, τις αρρώστιες και τους θανάτους, αλλά και τον ερχομό νέων αγαπημένων προσώπων, φίλων, παιδιών, συντρόφων στη ζωή μας. Ακόμα και όταν ξεχνάμε την ημερομηνία, το πριν και το μετά παραμένουν διακριτά.

Οπως υπάρχουν τέκνα αγνώστου πατρός, έτσι υπάρχουν και ιστορικές τομές αγνώστου ημερομηνίας γεννήσεως, για παράδειγμα, το Ιντερνετ, καθώς αρκετοί από αυτούς που συνέβαλαν καθοριστικά στη δημιουργία του ερίζουν για την πατρότητά του. Πάντως, πριν από 40 χρόνια, στις 29 Οκτωβρίου 1969, όπως διαβάζουμε, το Ιντερνετ «είπε τα πρώτα του λογάκια», καθώς συνδέθηκαν δύο (2) υπολογιστές και μεταδόθηκε το πρώτο γραπτό μήνυμα, τέσσερις λέξεις όλες κι όλες... Δώδεκα χρόνια μετά το πρώτο μήνυμα, υπήρχαν μόνο 213 κομπιούτερ στο web, το δίκτυο, ενώ σήμερα ο διαδικτυωμένος πληθυσμός της Γης φτάνει το 1,3 δισ. Ισως δεν χρειαζόμαστε μια επέτειο για να μας υπενθυμίσει ότι μια τεχνολογική καινοτομία άλλαξε με ιλιγγιώδη ρυθμό τα πάντα στις κοινωνίες και στην κουλτούρα μας.

Υπάρχουν επέτειοι που τις διαλέγουμε, όμως την επέτειο της επόμενης Κυριακής κανείς δεν τη διάλεξε, δεν τη σχεδίασε. Ο Αλέξανδρος Γρηγορόπουλος δεν θέλησε να μείνει για πάντα ο «15χρονος μαθητής», δεν θέλησε να γίνει ήρωας και σύμβολο, δεν ονειρεύτηκε την επέτειό του.

Επέτειοι, λοιπόν, κάθε λογής, για ημέρες φωτεινές και σκοτεινές, επέτειοι με εμπορική ή ιδεολογική σκοπιμότητα, επέτειοι ρουτίνας, επέτειοι που υπογραμμίζουν τις ανάγκες, τις ανοιχτές πληγές ή την αμνησία του σήμερα και όχι απλώς τις σημαντικές στιγμές του παρελθόντος. Το σήμερα χρωματίζει, σημαιοστολίζει ή προσπερνά το χθες.