Πάλι σχολείο σήμερα; Το όραμα ενός άλλου σχολείου... ...Της Σοφίας Ταναΐνη*
Το όραμα ενός άλλου Σχολείου
Γιατί άραγε σήμερα το παιδί μας δεν θέλει να πάει σχολείο; Πρώτα απ΄ όλα είναι «δύσκολο» να το αποδεχτούμε. Είναι «βαρύ» να το σηκώσουμε. Είναι «επαναστατικό» να το φωνάξουμε. Είναι όμως λυτρωτικό να το κουβεντιάσουμε. Χωρίς φόβο, ντροπή, απογοήτευση, ενοχές.
Ναι, εμείς οι δάσκαλοι, εμείς οι γονείς πρέπει να το πούμε. Να το δούμε. Έτσι κάνουμε το πρώτο βήμα. Έτσι βλέπουμε το πρόβλημα. Στην κατανόηση και αποδοχή του κρύβεται η μισή λύση του. Όλοι θέλουμε. Όλοι ονειρευόμαστε οι μαθητές μας να έρχονται το πρωί κοντά μας με λαχτάρα. Με γέλιο στα χείλη. Με φτερά στα πόδια. Έτσι θα 'μαστε κι εμείς εκεί με αγκαλιά γεμάτη έκπληξη και θαυμασμό. Όμως το νιώθουμε πως δεν είναι έτσι. Απ΄ το «καλημέρα», απ΄ το άνοιγμα της τσάντας, απ΄ το αφηρημένο βλέμμα, απ' την επιθετική συμπεριφορά... Νιώθουμε βαθιά πως κάτι θέλουμε ν' αλλάξει. Κι όπως πάντα μέσα στην ιστορική διαδρομή ο δάσκαλος «σήκωσε τη σημαία», πρέπει να το τολμήσουμε τώρα.
Έχουμε ξεχάσει το «λόγο» του ποιητή, τον ποιητικό λόγο, το λόγο της ψυχής, της αλήθειας, της δημιουργικής σκέψης. Μας κυνηγάει η ύλη, το βιβλίο, ο χρόνος. Όμως η γνώση δεν διδάσκεται, βιώνεται. Κι εμείς πρέπει να ανοίξουμε το δρόμο. Να βρούμε τη δύναμη της ανατροπής, της αναίρεσης. Έχουν αρχίσει να φαίνονται ήδη οι πρώτες προσπάθειες δασκάλων που αγωνιούν, που απορούν και δοκιμάζουν. Πρέπει να γίνει κανόνας. Πρέπει να γίνει καθημερινό σχολικό βίωμα η μαγεία στην τάξη, η λαχτάρα για μάθηση. Ας τολμήσουμε ν΄ αφήσουμε, μια μέρα, στην άκρη τις τσάντες. Να ανακαλύψουμε όχι μέσα από το βιβλίο αλλά από μέσα μας, με τη δύναμη της γλώσσας ν΄ αφουγκραστούμε την ψυχή. Να συναισθανθούμε, να μοιραστούμε, να εξερευνήσουμε. Θα 'ναι υπέροχο αν αυτό γίνει έξω από την τάξη. Μέσα στη φύση. Εκεί που η τελειότητα γίνεται ολοφάνερη με τη γαλήνη που αποπνέει..
Αλλά ας είναι κι εδώ μέσα στην τάξη, μέσα στους ίδιους τοίχους που μας βλέπουν κάθε μέρα. Εδώ με χαρτί μόνο τη ματιά και πένα την ψυχή. Με εργαλείο την ποιητική γλώσσα, τη γλώσσα του παραμυθιού, τη γλώσσα που είναι η πιο κοντινή στον άνθρωπο που μπορεί να αγγίξει έννοιες, κανόνες αβίαστα, έτσι που τα παιδιά να νιώθουν πως τ' ανακαλύπτουν με τη δική τους διαδρομή.
Η «καλημέρα» μας σήμερα αντί να συνοδεύεται από ...ένα πάκο φωτοτυπίες, μπορεί να φέρει μαζί της ένα πρόβλημα για λύση... Μα δεν είναι η ζωή μας όλο προβλήματα; Δεν είναι το πιο φυσικό να μάθουμε από μικροί να τα λύνουμε; Όχι μόνο τα προβλήματα που επιδέχονται μια μόνη λύση μα κι εκείνα που δίνουν την ευκαιρία να γεννηθούν ιδέες, να υπάρξουν συγκρούσεις, να ακουστούν αμφιβολίες. Ζωντανό το πρόβλημα, κομμάτι της ζωής, στο σχολείο, στο σπίτι, στη γειτονιά. Τους δίνουμε έτσι την ευκαιρία να παράγουν σκέψη, να κρίνουν και να δημιουργούν. Να αναλύουν και να συνθέτουν. Να απορρίπτουν και να επιλέγουν. Όχι μέσα στα άψυχα τετράγωνα του σχολικού βιβλίου. Μα μέσα απ΄ το ζωντανό υπαρκτό ερωτηματικό που σιγά -σιγά θα μάθουν τα ίδια να καταθέτουν με τη λαχτάρα να συμπορευτούμε μαζί τους στη λύση. Από το να φτιάξουμε ένα εργαλείο, μέχρι να δημιουργήσουμε έναν κήπο, να οργανώσουμε μια γιορτή, να βάψουμε την τάξη, να.. να....
Έτσι του δίνουμε ευκαιρίες να συνεργαστεί, να ψάξει, να μετρήσει, να αποτύχει, να ξαναδοκιμάσει, να αγοράσει, να σχεδιάσει, να τραγουδήσει, να φτιάξει χάρτες, να καταστρώσει σχέδια για να βρει την καλύτερη λύση, να νιώσει ικανοποίηση, απογοήτευση, χαρά περηφάνια μα τελικά αυτοεκτίμηση.
Κι όλα αυτά θα είναι μέρος επίλυσης ενός προβλήματος και όχι γιατί το θέλει ο δάσκαλος ή η δασκάλα. Υπάρχει στόχος ορατός, να βρεθεί λύση στο πρόβλημα. Γι' αυτό το πρόβλημα πρέπει να 'ναι δικό του ή να τον κάνουμε να το νιώσει δικό του για να λειτουργήσει η ενεργητική συμμετοχή και η συμμετοχική του δράση. Κι ας μην ξεχνάμε το φανταστικό πρόβλημα, αυτό που θα απογειώσει τη φαντασία, θα δώσει φτερά στη δημιουργική σκέψη, θα ανοίξει δρόμους για απίστευτες απαντήσεις που θα ζήλευε κάθε ώριμος ενήλικας...
Είναι βέβαιο πως έτσι θα υπηρετήσουμε ουσιαστικά τον ρόλο μας που είναι να προετοιμάσουμε το παιδί, όχι για το Γυμνάσιο και το Λύκειο, όχι να του δώσουμε γνώσεις που παίρνει πια με το πάτημα ενός κουμπιού, αλλά να το βοηθήσουμε να γνωρίζει πώς να μαθαίνει, πώς να διαχειρίζεται τα συναισθήματά του, πώς να επικοινωνεί με τους άλλους.
Κι εμείς οι γονείς πρέπει να 'μαστε συνοδοιπόροι. Συμμέτοχοι στη διαδικασία. Ενθουσιάζει τα παιδιά μας να γινόμαστε μαζί τους ξανά παιδιά. Η αλλαγή θα 'ρθει όταν γονείς και δάσκαλοι κατανοήσουμε πως έχουμε ένα ρόλο, κοινό, μοναδικό, δύσκολο και γοητευτικό. Να δείξουμε τα μονοπάτια της γνώσης και να δώσουμε στα παιδιά μας τα εργαλεία να τα ανακαλύψουν, να τα περπατήσουν και να νιώσουν την ομορφιά τους... και, γιατί όχι, να τα περπατήσουμε μαζί ακούγοντας τη σοφία του λατινικού ρητού που λέει «μαθαίνοντας θα διδάξεις, αλλά διδάσκοντας θα μάθεις...»
*Η Σοφία Ταναΐνη είναι δασκάλα μετεκπαιδευόμενη στο Μαράσλειο Διδασκαλείο Αθηνών, υποψήφια διδάκτωρ του ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ, Σχολή Ανθρωπιστικών Επιστημών, Τμήμα Επιστημών της Προσχολικής Αγωγής και του Εκπαιδευτικού Σχεδιασμού.
Σημείωση ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Το άρθρο αυτό πρωτοδημοσιεύτηκε στην εφημερίδα του Ομίλου Επιμόρφωσης Γονέων «Τα παιδιά μας κι εμείς» (έδρα Βροντάδος Χίου)