«Το σχολείο δεν αλλάζει, αλλάζοντας μόνο το σχολείο»
Η απόκτηση χαρακτηριστικών του δημοκρατικού και ενεργού πολίτη είναι η μεγαλύτερη πρόκληση για την κοινωνία και το σημερινό σχολείο και τους συντελεστές του-τους βασικούς φορείς της πολιτικής του, τους εκπαιδευτικούς
Γράφει η Χριστίνα Βαλανίδου
PhD- Σχολή Ανθρωπιστικών και Κοινωνικών
Επιστημών Πανεπιστημίου Πατρών [Παιδαγωγικά] , Master of Science-SUNY University New York, Albany-USA
Με πλαίσιο την αναταραχή-το κόχλασμα των προβλημάτων- ομάδων αλλοδαπών στο κέντρο της Λευκωσίας, την παρουσία 8158 αλλόγλωσσων μαθητών στις διάφορες βαθμίδες της εκπαίδευσης, τα αιτήματα των Ε/Κ εκπαιδευτικών οργανώσεων, τις θαρραλέες προοδευτικές αντιδράσεις των Συντεχνιών των Τ/Κ εκπαιδευτικών ενάντια στη διδασκαλία του Κορανιού στα σχολεία τους, την κοινή εκδήλωση Ε/Κ-Τ/Κ εκπαιδευτικών-με τους λιγοστούς Ε/Κ εκπαιδευτικούς- αρχίζει η νέα σχολική χρονιά, πάντα με την ελπίδα να «πάει» καλύτερα από την προηγούμενη. Ο προβληματισμός για το πλαίσιο των τελευταίων συμβάντων παραμένει ο ίδιος : να επιτύχουμε το δημοκρατικό και ανθρώπινο σχολείο, το σχολείο για όλους, χωρίς διακρίσεις και αποκλεισμούς. Αυτό το σχολείο είναι αυτονόητο να το επιδιώκουν και να το στηρίζουν όλοι οι δημοκρατικοί πολίτες. Αν ισχύει ή όχι, τις απαντήσεις μας τις δίνει η σκληρή πικρή καθημερινότητα σχολείου και κοινωνίας, όπου ανθίζουν οι διακρίσεις, οι αποκλεισμοί και ο ρατσισμός του νέο-Κύπριου. Ωστόσο ο σκοπός για το δημοκρατικό και ανθρώπινο σχολείο, παραμένει και είναι διαχρονικός και χαρακτηρίζεται από πολιτικές που στοχεύουν:
-Στη διαμόρφωση ανθρώπων δημοκρατικών στη σκέψη και συμπεριφορά, με ανοικτά μυαλά χωρίς αγκυλώσεις.
-Στη διαμόρφωση ανθρώπων εφοδιασμένων με την απαραίτητη μόρφωση, τις απαραίτητες γνώσεις, ικανότητες, δεξιότητες που θα μπορούν να διαδραματίσουν το ρόλο του δημοκρατικού και ενεργού πολίτη στην κοινωνία τους.
-Στη διαμόρφωση στάσεων-συμπεριφορών ζωής, εφόδια για μια ενεργό συμμετοχή και ένταξη στην κοινωνία για όλους τους μαθητές, χωρίς αποκλεισμούς, ανεξάρτητα από φυλή, εθνότητα, χρώμα, θρησκεία ή πεποιθήσεις.
Στη συνεχή αυτή συζήτηση αξίζει να σημειωθούν και τα εξής:
1. Στην Κύπρο τα θεμέλια της προσπάθειας για Εκπαιδευτική Μεταρρύθμιση για τη «Δημοκρατική και Ανθρώπινη Παιδεία στην ΕυρωΚυπριακή Πολιτεία» τέθηκαν με την Έκθεση των Επτά Πανεπιστημιακών, επί διακυβέρνησης Τάσσου Παπαδόπουλου το 2004, με Πρόεδρο τον ανά το παγκόσμιο γνωστό Καθηγητή Συγκριτικής Εκπαίδευσης και Εκπαιδευτικής Πολιτικής, Ανδρέα Καζαμία [αξίζει να μελετηθεί ξανά αυτή η Έκθεση, ιδιαίτερα από όσους τους έχουν αναθέσει να προωθήσουν την πολιτική του Προέδρου Χριστόφια] . Δυστυχώς από την υιοθέτησή της άρχισε ταυτόχρονα και η υπόσκαψή της, ακόμη και από τους συμμετέχοντες στην τότε συγκυβέρνηση, εντός και εκτός Υπ.Π.Π. . Πολλές προτάσεις που έθετε στην πορεία το Υπ.Π.Π.,όχι μόνο δεν στήριζαν τη φιλοσοφία της Έκθεσης της Εκπαιδευτικής Μεταρρύθμισης, αλλά προωθούσαν και πολιτικές που κάθε άλλο βρίσκονταν σε αρμονία με τη φιλοσοφία της [όπως π.χ. το σχέδιο Αξιολόγησης ΑΘΗΝΑ]. Το πρόγραμμα Χριστόφια για την Παιδεία βασίστηκε στη σχετική Έκθεση των Επτά Πανεπιστημιακών, υιοθετώντας τις προτάσεις της για το δημοκρατικό και ανθρώπινο σχολείο. Αυτό ωστόσο δεν «σταμάτησε» την υπόσκαψη της προσπάθειας-από αντιπολίτευση και κόμματα της συμπολίτευσης.
2. Η απόκτηση χαρακτηριστικών του δημοκρατικού και ενεργού πολίτη είναι η μεγαλύτερη πρόκληση για την κοινωνία και το σημερινό σχολείο και τους συντελεστές του-τους βασικούς φορείς της πολιτικής του, τους εκπαιδευτικούς. Ωστόσο, η στάση των εκπαιδευτικών και των οργανώσεων/παρατάξεών τους, είναι δυνατόν να ανατρέψουν την όποια πολιτική, όχι μόνο για τυχόν διαφορετικές ουσιαστικές θέσεις πολιτικής, αλλά για καθαρά αντιπολιτευτικούς λόγους. Μια ανασκόπηση θέσεων συνδικαλιστικών παρατάξεων που πρόσκεινται σε κόμματα ιδιαίτερα συγκυβερνώντων κομμάτων επιβεβαιώνουν αυτές τις συνδικαλιστικές συμπεριφορές.
3. Θα πρέπει να είναι ξεκάθαρο στην προώθηση της πολιτικής για το ανθρώπινο και δημοκρατικό σχολείο ότι η αξιολόγηση του σκοπού αυτού δεν μπορεί να μετρηθεί με αριθμητικές κλίμακες -βαθμούς επιδόσεων των μαθητών, είτε σε σχολικές εξετάσεις-τοπικού επιπέδου, είτε σε διεθνείς εξετάσεις. Αυτού του είδους οι επιτυχίες είναι καλοδεχούμενες, χωρίς ωστόσο να είναι η απαραίτητη και ικανή συνθήκη για να κριθεί ο δημοκρατικός και ενεργός πολίτης. Η αξιολόγηση της επιτυχίας του σκοπού είναι πολύ πιο σύνθετη από ένα «αριθμό» σε μια κλίμακα βαθμολόγησης.
4. Η σύνδεση της ζωής του ίδιου του σχολείου και των παραγόντων του- με το συγκείμενο της κοινωνίας, της ευρύτερης και της τοπικής, θεσμών και οργανωμένων φορέων- αποτελεί μια από τις απαραίτητες προϋποθέσεις για προώθηση του σκοπού της σχολικής διαδικασίας για δημοκρατικούς και ενεργούς πολίτες. Η σύνδεση του σχολείου με την κοινωνία και τα προβλήματα και επιδιώξεις της είναι από τις πιο σημαντικές παραμέτρους για διαμόρφωση ενεργών και δημοκρατικών πολιτών. Οι φετινοί στόχοι της σχολικής χρονιάς συνδέουν το σχολείο-μανθάνοντα και διδάσκοντα- με την κοινωνία- προβλήματα της Κύπρου, με την κοινωνία-προβλήματα της Ευρώπης και του κόσμου και θέτουν το πλαίσιο δράσης του συνεχώς διαμορφούμενου νέου συγκείμενου σχολείου και κοινωνίας.
5. Στη διαδικασία για προώθηση του γενικότερου σκοπού για το δημοκρατικό και ανθρώπινο σχολείο, για το δημοκρατικό και ενεργό πολίτη, το σχολείο από μόνο του δεν «αρκεί», όσες αλλαγές και αν καταφέρει να κάνει στα προγράμματα και διαδικασίες του. Η κυρίαρχη ιδεολογία σε μια κοινωνία είναι αυτή που διαδραματίζει ένα πολύ σημαντικό ρόλο για την ενθάρρυνση ή την επιβράδυνση και ανατροπή της όποιας προσπάθειας για Παιδεία που στοχεύει στο δημοκρατικό και ενεργό πολίτη.
Η οικογένεια, η μικρή τοπική και η ευρύτερη κοινωνία, η εκκλησία, τα ΜΜΕ, μαζί και σε συνοδεία με τα πολιτικά κόμματα, με ρητές και άρρητες παρεμβάσεις και συμπεριφορές, αποτελούν τους παράγοντες κλειδιά που διαδραματίζουν ρόλο στην προώθηση ή μη των σκοπών του σχολείου-και της επίσημης πολιτικής, και προφανώς του δημοκρατικού και ανθρώπινου σχολείου, του δημοκρατικού και ενεργού πολίτη. Και αν δε το κατανοήσουν ότι ο σκοπός αυτός είναι προς το συμφέρον όλων -κάθε δημοκρατικής κοινωνίας και της ανάπτυξής της, και συνεχίζει η υπόσκαψη, θα υποσκάπτεται και η αειφόρος ανάπτυξη της κοινωνίας μας. Όπως συχνά επαναλαμβάνει ο Καθηγητής Ανδρέας Καζαμίας, σε γραπτές και προφορικές παρεμβάσεις του, για το ρόλο και τη δράση του σχολείου σε σχέση με το κοινωνικό του συγκείμενο: «το σχολείο δεν αλλάζει, αλλάζοντας μόνο το σχολείο».
Χρειάζεται κάποιες άλλες ενέργειες και πολιτικές, από όλους.