Η έκρηξη που λέγεται εφηβεία

Σαν μητέρα προς μητέρα: Η έκρηξη που λέγεται εφηβεία

Μια φυσιολογική, αναγκαία αλλά και τρομακτική περίοδος, που οδηγεί τα παιδιά στην ανακάλυψη μιας καινούργιας ταυτότητας. Οσο για τους γονείς... απαιτείται ψυχραιμία και απέραντη υπομονή

Από την Ανθή Δοξιάδη

Ελάτε, μη φοβάστε. Η εφηβεία έχει αποκτήσει κακή φήμη, που δεν της πρέπει στην πραγματικότητα. Είναι ένα απόλυτα φυσιολογικό φαινόμενο. Αλλο αν φαίνεται βουνό σε εμάς, που τόσα χρόνια είχαμε συνηθίσει να κάνουμε κουμάντο στα παιδιά μας και τώρα μας κακοφαίνεται η ανεξαρτησία τους τόσο σε πρακτικό όσο και σε συναισθηματικό επίπεδο.

Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Η εφηβεία είναι μια φυσιολογική βιολογική, ψυχολογική και κοινωνική κρίση, που ξεκινάει κάποια στιγμή μετά τα 10-12 (προεφηβεία) και κορυφώνεται γύρω στα 14. Είναι μια μεγάλη αναστάτωση και αλλαγή σε όλες τις υπάρχουσες δομές ενός εφήβου. Στόχο έχει να δημιουργήσει ο έφηβος τη δική του ταυτότητα. Να βρει τον εαυτό του, όπως λέμε συνήθως. Πότε τελειώνει; Κανονικά και επισήμως με την εκλογή επαγγέλματος και συντρόφου. Η ακριβής ηλικία διαφέρει, ανάλογα με τον χαρακτήρα και τις ψυχολογικές και κοινωνικές συνθήκες της ζωής του καθενός.

Να ξεκινήσουμε με τη βιολογία και την έκρηξη που γίνεται στο σώμα των εφήβων και που είναι τόσο έντονη και θεαματική. Είναι σαν να παίρνει το σώμα τα ηνία και να κυριαρχεί πάνω σε όλα όσα συμβαίνουν: πρώτη περίοδος για τα κορίτσια, πρώτη εκσπερμάτιση για τα αγόρια, συνοδευόμενα με δραστικές αλλαγές στο σώμα και των δύο.

Και γίνονται ξαφνικά «ξένοι» μέσα σ' αυτό το σώμα που αλλάζει, κι αισθάνονται άγαρμποι, αδέξιοι και ντροπαλοί, καθόλου σίγουροι για το πώς να χειριστούν αυτές τις θεαματικές αλλαγές. Συγχρόνως, η σεξουαλικότητά τους, που είχε για χρόνια σιγήσει για να τους αφήσει ήσυχους να συγκεντρωθούν στη μάθηση, έρχεται εκρηκτικά στην επιφάνεια. Και εκεί που παρακολουθούσες την καλή σου φίλη να λέει τα μαθηματικά και ήσουν συγκεντρωμένος στους αριθμούς, τώρα παρατηρείς το στήθος της και τα ωραία της μαλλιά και τα πόδια. Δύσκολη η συγκέντρωση στα μαθηματικά. Ασε που την ονειρεύεσαι το βράδυ και το καινούργιο σώμα σου οργιάζει. Και το πρωί, πρέπει να κρύψεις τις επιπτώσεις του ονείρου. Καλά, δεν είναι λίγα αυτά τα καινούργια και πρωτόγνωρα. Μεγάλη αναστάτωση, μεγάλη. Γλυκιά, αλλά αναστάτωση.

Η ψυχολογική κρίση είναι λιγότερο θεαματική αλλά εξίσου σοβαρή και σοκαριστική. Η έφηβη πρέπει να αλλάξει αντικείμενο αγάπης. Εκεί δηλαδή που αγαπούσε πάνω από όλους και μοναδικά τον πατέρα της, τώρα πρέπει να τον εγκαταλείψει και να αγαπήσει ένα αγόρι της εκλογής της και της ηλικίας της. Τα ίδια και με τον έφηβο. Θα απαρνηθεί τον πρώτο του έρωτα, τη μάνα του, και θα αγαπήσει ένα συνομήλικο κορίτσι. Οταν λέμε ότι θα εγκαταλείψει το πρώτο αντικείμενο αγάπης, μιλάμε για μια ενδοψυχική λειτουργία. Εκεί, δηλαδή, που αγαπούσε κυρίως τον γονιό, θα αγαπήσει κάποιον άλλον, κάποιον ξένο. Ευτυχώς που συντελείται αυτή η αλλαγή «αντικειμένου» αγάπης, γιατί για σκεφτείτε τι δύσκολο και δυσάρεστο θα ήταν όλη αυτή η καινούργια σεξουαλικότητα της εφήβου να έπεφτε πάνω στον πατέρα της! Ή του αγοριού στη μάνα του! Θα ήταν καταστροφικό. Ετσι, λοιπόν, ξαφνικά, το πρώην γλυκό σου παιδάκι, που το χάιδευες και το φίλαγες, ξαφνικά δεν θέλει τα χάδια και τα φιλιά σου. Καλό δεν είναι να ξέρεις γιατί συμβαίνει αυτό; Καλό δεν είναι να ξέρεις ότι δεν είναι μόνο φυσιολογικό αλλά και απαραίτητο για να τα βγάλουν πέρα μ' αυτή τη νιόφερτη σεξουαλικότητα χωρίς ενοχές και τύψεις; Το σημαντικό είναι να μην το παίρνεις προσωπικά. Οσο γίνεται δηλαδή. Γιατί δεν είναι ευχάριστο να σε αποπαίρνουν και να σε σπρώχνουν μακριά, όταν πας να τα φιλήσεις. Σε κανέναν δεν αρέσει να μην τον θέλουν και βοηθάει να ξέρεις τους λόγους για τους οποίους, κάτω από τις καινούργιες συνθήκες, δεν σε θέλουν όπως παλιά. Κακομαθαίνουμε όμως κι εμείς από 12 χρόνια λατρείας και θαυμασμού...

Ας έρθουμε τώρα στην κοινωνική, ας την πούμε, κρίση. Για να βρει καινούργιο αντικείμενο αγάπης η έφηβη πρέπει να «φύγει» από το σπίτι της και την οικογένειά της και να αποκτήσει μια καινούργια οικογένεια. Η οικογένεια αυτή είναι η παρέα της. Και για να βρει τη δική της ταυτότητα πρέπει να απαρνηθεί πολλά από αυτά που αντιπροσωπεύουν οι γονείς της. Γι' αυτό οι γονείς που προηγουμένως θαύμαζε, γιατί τα ήξεραν όλα, ξαφνικά δεν ξέρουν τίποτα, δεν καταλαβαίνουν, είναι μικροαστοί, βαρετοί, υπερσυμφιλιωμένοι, παλιομοδίτες, χοντροί, χωρίς γούστο και έμπνευση. Και η έφηβη τους απαρνιέται και μεταφέρει όλη της την ενέργεια στην παρέα της και στην κολλητή της, με την οποία μπορεί να συνεννοηθεί σε όλα. Δεν έγιναν ξαφνικά τα πρώην υπάκουα, ευγενικά μας παιδιά, παλιόπαιδα. Διαφωνούν απλώς με τα περισσότερα από αυτά που λέμε και αντιπροσωπεύουμε ως στάση ζωής, έτσι ώστε να μπορέσουν να απομακρυνθούν και να βρουν τη δική τους ταυτότητα και άποψη ζωής.

Το πιθανότερο είναι ότι ύστερα από μερικά χρόνια θα αποδειχθεί ότι ήμασταν οι άνθρωποι που... γνώριζαν πολλά! Και τότε θα συμφωνούν μαζί μας και θα υιοθετήσουν κάποια ανάλογη με τη δική μας στάση ζωής. Τις περισσότερες φορές έτσι γίνεται. Επανέρχονται σ' αυτά που έμαθαν σπίτι τους.

Αυτή η κρίσιμη φάση στη ζωή των παιδιών μας χρειάζεται, πέρα από κάποιες βασικές γνώσεις, απέραντη υπομονή, κατανόηση και εμπιστοσύνη στον εαυτό μας.

Πρέπει να ξέρουμε, να έχουμε πιστέψει ότι οι αλλαγές στη συμπεριφορά τους είναι τόσο φυσιολογικές όσο και οι αλλαγές στο σώμα τους. Πρέπει να έχουμε υπομονή με τα σκαμπανεβάσματα στις ανάγκες τους και στη διάθεσή τους. Πρέπει να είμαστε σίγουροι για τον εαυτό μας και να μη μας διαλύουν οι κατηγορίες τους. Πρέπει να μπορούμε να είμαστε ευέλικτοι και με ανοιχτό μυαλό για να ακούσουμε την αλήθεια ή τη δόση αλήθειας που εμπεριέχουν οι κατηγορίες τους.

Δύσκολη εποχή για τους γονείς, επιμένω. Χρειαζόμαστε κουράγιο και μεγάλη υποστήριξη, που μπορεί να βρεθεί με την κουβέντα με άλλους ομοιοπαθείς γονείς. Ο αγαπημένος μου γονιός, που πάντα έχει αντίρρηση, μου λέει ότι τα παραλέω και ότι τα δικά του παιδιά είχαν τέλεια εφηβεία -ούτε παρέες ούτε τίποτα. Θα του απαντήσω την επόμενη φορά. Θα τον στεναχωρήσω αλλά πρέπει να του πω ότι έχει άδικο.